Η χειραγώγηση των ταπεινωμένων

Από την Αυγή της Κυριακής
Του Νικόλα Σεβαστάκη Η χειραγώγηση του ταπεινωμένου αποτελεί ίσως τον κύριο υπόγειο μηχανισμό στρατολόγησης στην Ακροδεξιά. Τόσο στη «σιδηρά» όσο και στις άλλες της εκδοχές, που σκληραίνουν επικίνδυνα στις εποχές κρίσης

Στο εξαιρετικό μυθιστόρημα του Γιόζεφ Ροτ «Δεξιά και Αριστερά», ο ένας από τους τρεις κεντρικούς ήρωες, ο νεαρός Τέοντορ Μπερνχάιμ, γίνεται μέλος του συνδέσμου «Θεός και Σίδηρος», όπου φυσικά ανθούν όλες οι εμμονές που οδήγησαν στο Τρίτο Ράιχ: ο αντισημιτισμός, ο νοσηρός εθνικισμός, η περιφρόνηση για τους διανοούμενους και η λατρεία της πράξης που θα βάλει «σε τάξη» τη Γερμανία.

«Ο χρόνος της γραφής έχει παρέλθει! Το έθνος θέλει πράξεις» λέει ο Τέοντορ, εκνευρισμένος με τον αδελφό του, ο οποίος θα του υπενθυμίσει ότι αγνοεί βασικά πράγματα.

Θυμήθηκα λοιπόν αυτόν τον Τέοντορ με αφορμή τη συγκέντρωση που οργάνωσε η Χρυσή Αυγή για την επέτειο των Ιμίων. Αλλά όχι μόνο με αυτή την αφορμή. Γιατί, όσο και αν βρισκόμαστε σε έναν διαφορετικό αιώνα, η χειραγώγηση του ταπεινωμένου αποτελεί ίσως τον κύριο υπόγειο μηχανισμό στρατολόγησης στην Ακροδεξιά. Τόσο στη «σιδηρά» όσο και στις άλλες της εκδοχές, τις πιο γραφικές και φιλολογικές, οι οποίες, ωστόσο, σκληραίνουν επικίνδυνα στις εποχές κρίσης. Η αίσθηση της ταπείνωσης, της προσωπικής ήττας και αδυναμίας, είναι ίσως η βασική καύσιμη ύλη για τον μαυροντυμένο λαό που είδαμε και στην πορεία για τα Ίμια. Δεν έχει σημασία αν η αφορμή της ταπείνωσης είναι σοβαρή ή όχι, αν πρόκειται για πραγματική ήττα ή κάτι άλλο. Οι Τέοντορ των δικών μας ημερών ψάχνουν απεγνωσμένα μια νίκη ή έστω μια αντεκδίκηση, ένα ανακουφιστικό γρονθοκόπημα. Διαβάζοντας διάφορα σχόλια στο Διαδίκτυο εκπλήσσομαι πάντα με τη σκληρότητά τους, τη δίχως ενδοιασμούς ωμότητά τους. Όσοι τα γράφουν μοιάζει να μην κάμπτονται από τίποτα: ούτε από σημαντικά βιβλία σαν του Ψαρρά, ούτε από επισκέψεις Γερμανών νεοναζί στο Κοινοβούλιο, ούτε από χοντράδες και γκάφες των βουλευτών της Χρυσής Αυγής. Ούτε, καν, από μια δολοφονία όπως αυτή του Σαχτζάτ Λουκμάν.

Η κυρίαρχη αντίδραση ενός τέτοιου κοινού σε όλα τα παραπάνω είναι ότι βρισκόμαστε στην εποχή των καθαρμάτων και άρα πρέπει να γίνει κανείς χειρότερος από τους κακούς, πιο βάναυσος από όσους τον «καταδιώκουν» ως πραγματικοί ή φανταστικοί εχθροί.

Δεν είμαι από αυτούς που πιστεύουν ότι ένα τέλος στην υλική-οικονομική ταπείνωση των πολλών θα έχει ως βέβαιο αποτέλεσμα τη συρρίκνωση αυτού του χώρου. Νομίζω όμως ότι είναι μια από τις προϋποθέσεις για να χάσει ένα μέρος της απήχησής της η Ακροδεξιά και η συνθηματολογία της. Όταν μια κοινωνία εισπράττει ήττες κι όταν η καθημερινότητά της μετατρέπεται σε γυμνό ανταγωνισμό γύρω από τα ποσοστά των απωλειών της, ο βίος αντιστρέφεται και γίνεται βία: μια βία απέναντι στην οποία δεν έχουν σοβαρή επίδραση ούτε τα ιστορικά μαθήματα ούτε η ηθική κατήχηση.

Είναι πολύ σημαντική η προσπάθεια να αναδειχθούν οι ιδεολογικές και πολιτικές φούσκες των «αντισυστημικών» της Ακροδεξιάς. Όπως όμως και στη σύγχρονη οικονομία, οι φούσκες είναι συχνά ικανές να παράγουν απτά αποτελέσματα, να δημιουργούν τερατογενέσεις. Γι’ αυτό πρέπει να επιμένουμε στην ανάσχεση της κοινωνικής κρίσης. Η αποτροπή μιας μεγαλύτερης οικονομικής πτώσης αποκτά ένα άλλο νόημα -πολύ πέραν του οικονομικού- όταν απέναντί μας έχουμε τη φασιστική θανατοφιλία, η οποία έχει φορέσει τη μάσκα του «πολέμου κατά της σήψης».

http://ecoleft.wordpress.com/