Όποιος αναζητεί εκπλήξεις για το 2016, καλό είναι να ψάξει στην Κίνα και τη Βρετανία

του Γκίντεον Ράχμαν *

Όταν προσπαθείς να κάνεις προβλέψεις για τον επόμενο χρόνο, πρόσεχε να μην πέσεις στην παγίδα της συνέχειας. Στον πειρασμό, δηλαδή, να θεωρήσεις ότι ο επόμενος χρόνος θα είναι σαν τον προηγούμενο. Στην πραγματικότητα, η πρόσφατη πολιτική ιστορία δείχνει ότι τα γεγονότα που προσδιορίζουν ένα χρόνο είναι οι μεγάλες εκπλήξεις και οι ξαφνικές ασυνέχειες (γνωστές και ως «μαύροι κύκνοι»).

Στις αρχές του 2014, κανείς δεν μπορούσε να προβλέψει ότι η Ρωσία θα προσαρτούσε την Κριμαία ή ότι μια οργάνωση τζιχαντιστών με το όνομα «Ισλαμικό Κράτος» θα καταλάμβανε τη Μοσούλη. Και στις αρχές του 2015, κανείς δεν προέβλεψε φυσικά ότι ένα εκατομμύριο πρόσφυγες θα έφταναν φέτος στη Γερμανία ή ότι ο Ντόναλντ Τραμπ θα είχε αυτή τη μετεωρική άνοδο στις Ηνωμένες Πολιτείες.

Όλα αυτά δείχνουν ότι τα σημαντικότερα γεωπολιτικά γεγονότα του 2016 θα είναι πιθανότατα εκείνα για τα οποία δεν μιλούν σήμερα οι αναλυτές και οι πολιτικοί. Η καλύτερη προσέγγιση λοιπόν είναι να αναζητεί κανείς τις πιθανές ασυνέχειες αντί για «μία από τα ίδια».

Ο καλύτερος τόπος για να αναζητήσει κανείς μια ξαφνική έκπληξη το 2016 είναι η Κίνα. Ένα από τα κλειδιά της επιτυχίας της χώρας αυτής τα τελευταία 25 χρόνια είναι ότι η οικονομία είναι συναρπαστική, ενώ η πολιτική είναι βαρετή. Αυτό μπορεί φέτος να αλλάξει. Η εκστρατεία του Προέδρου Σι κατά της διαφθοράς σαρώνει μερικούς από τους ισχυρότερους και πλουσιότερους ανθρώπους στην Κίνα - στρατηγούς, δισεκατομμυριούχους, προέδρους εταιρειών, ανθρώπους της τηλεόρασης. Και αυτό συμβαίνει ενώ η οικονομία παρουσιάζει ενδείξεις επιβράδυνσης, η ελεύθερη έκφραση καταστέλλεται και η ανησυχία για τη ρύπανση και τα βιομηχανικά ατυχήματα αυξάνεται. Πίσω από την ήρεμη βιτρίνα της κινεζικής πολιτικής υπάρχει μια δυσαρέσκεια, τόσο από την πλευρά της κοινής γνώμης όσο και από την πλευρά των ομάδων που απειλούνται από την εκστρατεία κατά της διαφθοράς. Μια ασφαλής πρόβλεψη είναι ότι στο τέλος του χρόνου, ο Σι θα είναι πάντα στη θέση του. Αν όμως η θέση του απειληθεί, όλοι θα λένε εκ των υστέρων ότι η εξέλιξη αυτή αναμενόταν.

Στις Ηνωμένες Πολιτείες πάλι, η εκλογή της Χίλαρι Κλίντον θα αντιπροσωπεύει τη συνέχεια. Είναι μια γνωστή προσωπικότητα, υποστηρίζεται από το κατεστημένο και προηγείται στις δημοσκοπήσεις. Η ιστορία δείχνει ότι υποψήφιοι σαν τον Τραμπ κάποια στιγμή γκρεμίζονται και καίγονται. Οι αναλύσεις αυτές, όμως, αγνοούν το ενδεχόμενο η άνοδος του Τραμπ να δείχνει ότι κάτι θεμελιώδες αλλάζει στις ΗΠΑ. Θεωρώ πολύ δύσκολο ο άνθρωπος αυτός να κερδίσει την προεδρία των Ηνωμένων Πολιτειών. Πιστεύω όμως τις δημοσκοπήσεις που δείχνουν ότι είναι το φαβορί για το χρίσμα του κόμματός του. Και αυτό από μόνο του θα αποτελούσε έναν πολιτικό σεισμό.

Η μεγάλη ασυνέχεια στην Ευρώπη φέτος, θα ήταν να ψήφιζε η Βρετανία την αποχώρησή της από την ΕΕ. Οι αναλυτές θεωρούν ότι ένα τέτοιο ενδεχόμενο δεν είναι πολύ πιθανό. Όμως το οικονομικό και πολιτικό πλαίσιο ενός δημοψηφίσματος για την Ευρώπη δεν είναι πολλά υποσχόμενο. Η ΕΕ δεν είναι ιδιαίτερα ελκυστική αυτή την περίοδο. Έχει οικονομικά προβλήματα, είναι πολιτικά διχασμένη και δεν μπορεί να συμφωνήσει σε μια στρατηγική για την αντιμετώπιση του κύματος των προσφύγων. Πολλοί πιστεύουν ότι η Ευρώπη θα βρει τελικά μια λύση για το Προσφυγικό. Αλλά αυτά μοιάζουν με ευσεβείς πόθους. Οι παράγοντες που τροφοδοτούν την προσφυγική ροή - ο πόλεμος στη Μέση Ανατολή, η ελπίδα για μια καλύτερη ζωή στην Ευρώπη, τα κέρδη που αποκομίζουν οι διακινητές - θα εξακολουθήσουν να είναι παρόντες το 2016. Αν η ροή των προσφύγων συνεχιστεί στα σημερινά επίπεδα, ή ενταθεί, οι πολιτικές συνέπειες στην ΕΕ θα είναι σοβαρές. Η θέση της Άγκελα Μέρκελ θα απειληθεί και το χάσμα ανάμεσα στη Γερμανία και τους Ευρωπαίους εταίρους της θα βαθύνει ακόμη περισσότερο.

Μπορεί να πάει κάτι απροσδόκητα καλά το 2016; Φυσικά. Είναι πιθανό το Ισλαμικό Κράτος να υποστεί σοβαρές στρατιωτικές ήττες στο Ιράκ και τη Συρία, αν και μάλλον θα συνεχίσει να προελαύνει στη Λιβύη και τη βόρεια Αφρική. Ο ιρακινός στρατός, με τη βοήθεια των δυτικών επιδρομών, ανακατέλαβε το Ραμάντι και μπορεί φέτος να εκδιώξει τους τζιχαντιστές από τη Μοσούλη.

Τα κακά νέα είναι ότι όσο το Ισλαμικό Κράτος υποχωρεί στη Μέση Ανατολή, τόσο περισσότερους λόγους θα έχει να εξαπολύει τρομοκρατικές επιθέσεις στην Ευρώπη. Η απειλή της τρομοκρατίας είναι ένας τομέας όπου, δυστυχώς, φέτος δεν πρέπει να περιμένουμε ασυνέχειες.

(Πηγή: Financial Times)

* Ο Γκίντεον Ράχμαν είναι αρθρογράφος των Financial Times.