Να «ανέβει» ο Ξηρός στο Εθνικό;

Δεν υπάρχει πραγματικό debate. Οπως το κράτος οφείλει να υπερασπίζεται την ουσία της δημοκρατίας, έτσι καλείται να αποδέχεται το πλαίσιο της τέχνης. To θέμα βρίσκεται στα αντανακλαστικά μας

Του Κώστα Γιαννακίδη

Η ζωή δεν θα είχε ενδιαφέρον χωρίς debate, τουλάχιστον στην Ελλάδα. Είμαστε ικανοί να στήσουμε μικρούς εμφυλίους πάνω σε τραπέζια ταβέρνας, συνήθως για θέματα που έπρεπε απλώς να φεύγουν όπως το νερό μέσα από τα χέρια. Αρκετοί το βρίσκουν συναρπαστικό, λιγότεροι το θεωρούν μίζερο. Μεταξύ μας, έχει να κάνει με την αδυναμία μας να συμφωνήσουμε στα βασικά. Αν θέλετε μπορείτε να το αποδώσετε και στην έλλειψη παιδείας. Ως Ελληνες είναι δύσκολο να συμφωνήσουμε αν η κότα έκανε το αυγό ή το αυτό την κότα. Αν πρόκειται δε για την κότα που έπεσε στο Μαξίμου, είμαστε ικανοί να πάμε σε δημοψήφισμα. Ισως πάλι να είναι οι πληγές που αργούν να κλείσουν εδώ λες και ο χρόνος τους ρίχνει αλάτι αντί για βάλσαμο.

Ο Σάββας Ξηρός έχει γράψει ένα βιβλίο με το οποίο υπερασπίζεται την εγκληματική του δράση. Αποσπάσματα από αυτό το βιβλίο χρησιμοποιούνται στο έργο της Πηγής Δημητρακοπούλου με τίτλο «Ισορροπία του Νας», που ανεβαίνει στην Πειραματική Σκηνή του Εθνικού Θεάτρου. Η ανακοίνωση του Εθνικού περιγράφει το έργο: «Με αφορμή τους Δίκαιους του Αλμπέρ Καμύ, πρακτικά της δίκης της 17 Νοέμβρη, το βιβλίο του Σάββα Ξηρού “Η μέρα εκείνη”, καθώς και λογοτεχνικά, ιστορικά και δημοσιογραφικά κείμενα, η Πηγή Δημητρακοπούλου με την ομάδα της επιχειρούν τη σύνθεση ενός νέου έργου για τους αξιακούς κώδικες των ανθρώπων, τη δικαιοσύνη και την τρομοκρατία στην πρόσφατη ελληνική ιστορία.»

Το debate αναφέρεται στο κατά πόσο είναι δημοκρατικά και ηθικά δόκιμο το βιβλίο του Σάββα Ξηρού να ενσωματώνεται σε ένα καλλιτεχνικό έργο που υποστηρίζεται από τον κρατικό προϋπολογισμό. Εχουμε μία περίπτωση ηρωοποίησης ενός δολοφόνου, όπως υποστηρίζουν οι συγγενείς των θυμάτων του Ξηρού; Είναι, όντως, μία ευκαιρία του Ξηρού να κάνει τέχνη και να διεκδικήσει τον εξαγνισμό του; Από το Εθνικό απαντούν ότι ο λόγος του Ξηρού χρησιμοποιείται σε μία παράσταση που οδηγεί στην καταδίκη της βίας. Η Νέα Δημοκρατία, δια του Κώστα Γκιουλέκα, λέει ότι το αίμα αθώων δεν παράγει τέχνη και καλεί το υπουργείο Πολιτισμού να πάρει θέση. Συγγνώμη, αλλά εδώ, ευτυχώς, δεν είναι το αίμα των αθώων. Είναι η κουταλιά νερού που πάει να μας πνίξει, η εμμονή να πιάσουμε την ουρά μας που απομακρύνεται. Ασφαλώς αυτό δεν έχει να κάνει με τους ανθρώπους που έκλαψαν πάνω από τα φέρετρα. Αυτοί δικαιούνται να διατηρούν αισθήματα και ένστικτα πέρα από τα όρια της ευπρέπειας, της πολιτικής ορθότητας και της δημοκρατικής νομιμότητας. Βλέπω, όμως, τη συζήτηση στα social media να διεξάγεται με τόσο πάθος, λες και βλέπεις σε τρέιλερ τη συλλογική ψύχωση που μας οδηγεί στο να κατασπαράζουμε ο ένας τις σάρκες του άλλου. Ηρεμήστε, παιδιά.

Το θέμα μας είναι αν τα κείμενα, οι θέσεις, το πρόσωπο του Ξηρού μπορούν να αποτελέσουν καλλιτεχνικό έρεισμα για παραγωγή που ανεβαίνει στην κεντρική σκηνή της χώρας. Φυσικά, αν έτσι κρίνει ο καλλιτέχνης.

Ο Ξηρός δεν κάνει τέχνη. Γίνεται τέχνη. Τέχνη κάνεις και με τους εφιάλτες μας. Η τέχνη χρησιμοποιεί το βιβλίο και το πρόσωπο του για να δώσει κώδικα και μορφή στο μήνυμα της. Η κουβέντα, βέβαια, θα έπαιρνε άλλη τροπή αν το Εθνικό ανέβαζε ένα έργο του Ξηρού με το οποίο θα εξυμνούσε τη βία της τρομοκρατίας. Τότε θα έπρεπε να αποφασίσουμε ως κοινωνία κατά πόσο το κράτος δύναται να είναι παραγωγός του Ξηρού – ένας ιδιώτης παραγωγός ας έκανε ό,τι θέλει. Στην περίπτωση αυτή, λίγοι από μας θα απαντούσαν θετικά. Το θέμα μας είναι αν τα κείμενα, οι θέσεις, ο Ξηρός ο ίδιος μπορούν να αποτελέσουν καλλιτεχνικό έρεισμα για παραγωγή που ανεβαίνει στην κεντρική σκηνή της χώρας. Φυσικά, αν έτσι κρίνει ο καλλιτέχνης. Αν ξήλωνε τον Ξηρό από το έργο, τότε, αυτομάτως, η τέχνη θα ήταν στρατευμένη, υπαγόμενη σε πλαίσια ελέγχου. Μα ναι, κάποιοι θα πουν ότι, εντάξει, ας γίνει τέχνη με τον Ξηρό, αλλά όχι στο Εθνικό. Λάθος. Οπως το κράτος οφείλει να υπερασπίζεται την ουσία της δημοκρατίας, έτσι καλείται να αποδέχεται το πλαίσιο της τέχνης. Υποθέτω ότι κάπου εδώ ο αντίλογος βάζει μέσα τον Χίτλερ ακολουθούμενο από παιδεραστές. Εξαρτάται από το concept, παιδιά. Και αν το δείτε διαφορετικά, θα διαπιστώσετε ότι η αληθινή φύση του προβλήματος βρίσκεται στα αντανακλαστικά μας. Για παράδειγμα, πόσοι από αυτούς που τάσσονται «υπέρ Ξηρού», θα είχαν την ίδια στάση αν στο Εθνικό ανέβαινε κάτι από Πλεύρη;