Ποιοι προετοιμάζονται και ποιοι (αναγκάζονται να) παραχωρούν...

Γράφει ο Κώστας Μαρούντας

«Συναίνεση σημαίνει πως όλοι συμφωνούν να δηλώσουν ομαδικά αυτό που κανένας δεν πιστεύει ατομικά» (Abba Eban)

Στο σήμερα που το παγκόσμιο πολυπολικό σύστημα κυριαρχίας πιέζει ασφυκτικά, ακόμα και ο κεϋνσιανισμός έχει εξοβελιστεί, ο Φρίντμαν μοιάζει σε κάποια σημεία να «δικαιώνεται», αλλά αυτό δεν αποτρέπει εφαρμογή πτυχών του προστατευτισμού που παραπέμπουν τη μνήμη μέχρι και στο μερκαντιλισμό (ακόμα και από κράτη του βεληνεκούς των ΗΠΑ ή της Κίνας). Τα κοινωνικά δικαιώματα συνθλίβονται και οι μεγάλεις δυνάμεις λειτουργούν εξαναγκαστικά με διαφορετικό τρόπο από αυτόν που το έπρατταν, για παράδειγμα, μετά το τέλος του Β΄Παγκοσμίου Πολέμου. Είμαστε σε μία άλλη εποχή, την οποία και πρέπει να συνηθίσουμε, αλλά και να κατανοήσουμε με τα ερμηνευτικά εργαλεία που αρμόζουν στις σύγχρονες περιστάσεις. Ο οικονομικός πόλεμος έχει ξεκινήσει προ πολλού (λαμβάνοντας ενίοτε χρηματοπιστωτικές, ενεργειακές, εμπορικές χροιές...), σε διάφορα σημεία του πλανήτη διεξάγονται ακόμα και στρατιωτικές συρράξεις και συγκρούσεις που έρχονται να θέσουν σοβαρές αμφιβολίες για το μέλλον και την τροπή που θα πάρει... Εκεί, δε, που επικρατεί ειρήνη, οι προετοιμασίες δεν περιλαμβάνουν πασιφιστικές ασκήσεις και παράτες, αλλά διπλωματικές-στρατιωτικές, όπως και άλλου είδους (β.λ. αντιμαχίες των υπηρεσιών πληροφοριών), επεξεργασίες...

Ποιος προετοιμάζεται με μεγάλη ένταση και με άκρως εντατικοποιημένες δραστηριότητες; Αυτός που περιμένει κάτι συγκεκριμένο και τρέχει να προλάβει τις εξελίξεις; Αυτός που θέλει να είναι σύντομα σε θέση να ορίσει εκείνος τις κινήσεις στη σκακιέρα; Αυτός που αισθάνεται τόσο ανασφαλής, που δεν μπορεί να μείνει «άπραγος» γιατί θα τον «πνίξει το άγχος»; Αυτός που, ανεξάρτητα από το πώς αισθάνεται ο ίδιος, οφείλει να είναι έτοιμος ανά πάσα στιγμή και για κάθε ενδεχόμενο, γιατί έτσι επιτάσσουν τα θεσμικά καταστατικά; Αυτός που ξέρει πως ο καλύτερος τρόπος για να «φυλάξει τα νώτα του» είναι να αποδειχτεί ικανός να «κόψει το βήχα» σε κάθε όψιμο αντίπαλο που τον επιβουλεύεται ποικιλοτρόπως; Αυτός που -αν δεν προετοιμαστεί- ξέρει πως θα έρθει δεύτερος, ίσως και τρίτος, στην κούρσα των ανταγωνισμών; Αυτός που έχει κατανοήσει έγκαιρα πως οι υλικές ανάγκες του δεν αφήνουν πολλά περιθώρια στη φιλολογία ή στη φιλοσοφική προσέγγιση των πραγμάτων;

Ποιος αναγκάζεται να παραχωρεί; Αυτός που φοβάται να κινηθεί δίχως «ισχυρές και ανοιχτές αγκάλες»; Αυτός που γνωρίζει πως για να πάρεις κάτι «καλό» πρέπει να δώσεις κάτι εξίσου «καλό» ή «και καλύτερο»; Αυτός που καταλαβαίνει πως για να διασφαλίσει την ύπαρξή του στο μελλοντικό σκηνικό πρέπει να παίζει άμυνα διαρκώς, προβαίνοντας συχνά πυκνά σε θυσίες; Aυτός που δεν έχει πολλά διαφορετικά περιθώρια, γιατί κάθε μη κινητικότητα σταθεροποιεί την οπισθοχώρησή του; Αυτός που κρίνει πως αυτός είναι ο μόνος ενδεδειγμένος τρόπος για να αναπτύξει σε άλλους τομείς τους σχεδιασμούς που έχει προκρίνει (κυρίως για την ευδοκίμηση των συμφερόντων εκείνων των μελών της άρχουσας τάξης, με τα οποία έχει τις πιο κοντινές αντιλήψεις για το παρόν και το μέλλον);

Στη σύγχρονη εποχή τα πεδία της εθνικής κυριαρχίας μοιάζουν να είναι περιορισμένα όσο ποτέ εδώ και πολλά χρόνια. Ακόμα και μέσα στα πλαίσια των διακρατικών συνασπισμών-ενώσεων-θεσμών, που δημιουργήθηκαν (σε θεωρητικό επίπεδο) ακριβώς για τη διασφάλιση της ενίσχυσης του ρόλου και της δυναμικής του κάθε επιμέρους μέλους. Στην εποχή της αποθέωσης της δημοκρατίας (σε όλες της τις εφαρμοστικές «προγνώσεις»), τα πράγματα στενεύουν όσο ποτέ γιατί αργεί η συνειδητοποίηση της ουσίας. Οι έννοιες της συνεργασίας και της αλληλεγγύης είναι σχετικές, γιατί αποτελούν τον αριθμητή σε ένα κλάσμα που ο παρανομαστής του είναι το συμφέρον (που προσδιορίζεται από την ισχύ του κάθε μέλους). Όπως ακριβώς συμβαίνει και με την έννοια της συναίνεσης...

Οι εθνικές αντιπολιτεύσεις γνωρίζουν. Και επιλέγουν είτε το δρόμο της σιωπής (γιατί κατανοούν πως θα έρθει κάποια στιγμή η σειρά τους), είτε «ανεβαίνουν στα κάγκελα των ακήρυχτων ανένδοτων» (υποθηκεύοντας για μικροπολιτικούς λόγους το ίδιο το δικό τους μέλλον). Όμως, μέχρι πότε θα μπορούν οι κραδασμοί να απορροφούνται μέσα στα θεμιτά -για όλες τις πλευρές του κυρίαρχου πολιτικού συστήματος- πεδία; Όταν ένα σύστημα τραντάζεται, τότε οι πρώτες σκόνες και τα πρώτα θρύψαλα σχηματίζουν την πρωτόλεια αντι-συστημική μορφή, έστω και στο στάδιο της ακαδημαϊκής αναζήτησης ή του ανθρωπιστικού ευχολογίου. Ύστερα όλα θα κριθούν από το είδος των τρανταγμάτων...