Η επιδημία των καισαρικών

Συνεχή αύξηση εμφανίζουν οι καισαρικές σε ολόκληρο τον κόσμο, καθώς από το 12% των γεννήσεων το 2000 έφθασαν το 21% το 2015. Αυτό σημαίνει ότι πάνω από το ένα πέμπτο, των μωρών στον κόσμο γεννιέται πλέον με καισαρική, ενώ σε μερικές χώρες το ποσοστό φτάνει ακόμη και το 60%. Τα στοιχεία ήρθαν στο φως τη δημοσιότητας από νέα επιστημονική έρευνα που δημοσιεύθηκε στο ιατρικό περιοδικό «The Lancet », η οποία κάνει λόγο για «μια νέα επιδημία».

Οι περισσότερες από αυτές τις καισαρικές πραγματοποιούνται χωρίς σημαντικά οφέλη για τη μητέρα, ενώ πολλές φορές είναι δυνητικά επικίνδυνες. Οι καισαρικές μπορούν να σώσουν τη ζωή των γυναικών και των μωρών όταν υπάρχουν επιπλοκές κατά τη γέννα, όπως η εμβρυϊκή δυσφορία ή η ανώμαλη τοποθέτηση. Ωστόσο, η έρευνα δείχνει ότι η κατάχρηση των καισαρικών επιβαρύνει την υγεία με σημαντικές βραχυπρόθεσμες και μακροπρόθεσμες επιπτώσεις, αλλά και τα ασφαλιστικά μας ταμεία, αφού το κόστος τους είναι διπλάσιο από τους φυσιολογικούς τοκετούς.

Γεωγραφικές διαφορές

Οι ερευνητές που ανέλυσαν στοιχεία για 169 χώρες, βρήκαν ότι η χρήση καισαρικής παγκοσμίως εμφάνισε μέση ετήσια αύξηση 3,7% μεταξύ 2000-2015. Ειδικότερα, φαίνεται ότι έξι στις δέκα χώρες (60%) κάνουν κατάχρηση των καισαρικών (ιδίως σε Νότια Ασία, ΗΠΑ, Δυτική Ευρώπη και Νότια Αμερική), ενώ μία στις τέσσερις (25%) την υποχρησιμοποιούν, κυρίως στην Αφρική.

Σε τουλάχιστον 15 χώρες, πάνω από τα μισά μωρά γεννιούνται με καισαρική. Στην κορυφή βρίσκεται η Δομινικανή Δημοκρατία (58%) και ακολουθούν Βραζιλία (56%), Αίγυπτος (55,5%), Τουρκία (53%) και Βενεζουέλα (52%). Στο τέλος της λίστας βρίσκονται περιοχές της δυτικής και κεντρικής Αφρικής, όπου η καισαρική χρησιμοποιήθηκε σε ποσοστό μόλις 4,1% των γεννήσεων.

Αξίζει να σημειωθεί ότι σύμφωνα με στοιχεία του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας, που παρέδωσε στη Βουλή τον περασμένο Ιούνιο ο βουλευτής του ΣΥΡΙΖΑ Νίκος Μανιός, η Ελλάδα έρχεται πρώτη στις καισαρικές τομές σε όλο τον κόσμο. Σύμφωνα με τα στοιχεία, το ποσοστό καισαρικών τομών στην Ελλάδα το 2017 ανήλθε στο 56,8%, όταν σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας το ανώτατο επιτρεπόμενο όριο είναι 15%. Μάλιστα στο Αγρίνιο φθάνει στο 83% ενώ στη Σύρο στο 69%.

Κοινωνικοοικονομικοί παράγοντες

Σημαντικό ρόλο στα ποσοστά των καισαρικών φαίνεται να παίζει η κοινωνικοοικονομική κατάσταση των γυναικών, αλλά και πρόσβαση σε ιατρικές εγκαταστάσεις, ακόμα και μέσα στην ίδια χώρα. Για παράδειγμα, στην Κίνα, τα ποσοστά κυμαίνονταν από 4% έως 62%, ενώ στην Ινδία από 7 έως 49%.

Οι πλουσιότερες και πιο μορφωμένες γυναίκες σε αστικές περιοχές τείνουν να κάνουν περισσότερες καισαρικές, ακόμα κι όταν δεν υπάρχει κάποιος κίνδυνος, σύμφωνα με την έρευνα. Επίσης στις χώρες με χαμηλό και μεσαίο εισόδημα, οι γεννήσεις με καισαρικές ήταν σχεδόν πέντε φορές συχνότερες στις πλούσιες οικογένειες, σε σχέση με τις πιο φτωχές, ενώ η καισαρική είναι κατά 1,6 φορές συχνότερη στις ιδιωτικές κλινικές από ό,τι στις δημόσιες.

Κίνδυνοι και κίνητρα

Παρόλο που σε κάποιες περιπτώσεις η καισαρική μπορεί να σώσει ζωές, μπορεί επίσης να προκαλέσει τις δικές της επιπλοκές και παρενέργειες, μεταξύ άλλων να αυξήσει τον κίνδυνο για το παιδί ή τη μητέρα σε περίπτωση μελλοντικού τοκετού (αιμορραγία, αφύσικη ανάπτυξη πλακούντα, έκτοπη κύηση, γέννηση θνησιγενούς ή πολύ πρόωρου μωρού κ.α.).

Υπάρχουν επίσης νέα στοιχεία που αποδεικνύουν ότι τα μωρά που γεννιούνται με καισαρική, έχουν διαφορετική ορμονική και βακτηριακή έκθεση κατά τον τοκετό, κάτι που μπορεί να έχει αρνητική επίπτωση στην μελλοντική υγεία τους, π.χ. στην ανάπτυξη του ανοσοποιητικού συστήματός τους, με συνέπεια να αυξάνεται η πιθανότητα εκδήλωσης αλλεργιών ή άσθματος. Μάλιστα ελλείψει κατάλληλων εγκαταστάσεων και δεξιοτήτων των γιατρών, οι μητέρες και τα βρέφη τους μπορούν ακόμη και να πεθάνουν από τη διαδικασία.

Ειδικότερα, παρατήρησαν ότι μια γυναίκα που υποβάλλεται σε καισαρική έχει διπλάσιο κίνδυνο να παρουσιάσει κάποια ασθένεια ή να πεθάνει σε σχέση με μια γυναίκα που κάνει φυσιολογικό τοκετό. Επιπλέον, υπάρχει κίνδυνος υστερεκτομής ή εισαγωγή σε Μονάδα Εντατικής Θεραπείας αλλά και ανάγκη για μετάγγιση αίματος. Επιπροσθέτως ο κίνδυνος ανάγκης χορήγησης αντιβίωσης ήταν 5 φορές μεγαλύτερος συγκριτικά με όσες γέννησαν με φυσιολογικό τοκετό. Οι κίνδυνοι είναι μικροί αλλά υπαρκτοί και αυξάνονται όσες περισσότερες καισαρικές κάνει μια γυναίκα.

Παράλληλα η έρευνα έδειξε ότι ορισμένες γυναίκες επιλέγουν την καισαρική λόγω προηγούμενων αρνητικών εμπειριών με τη φυσιολογική γέννα ή ανησυχίας που συνδέεται με τον πόνο, την ακράτεια και τη σεξουαλική δραστηριότητα. Οι επιστήμονες επεσήμαναν ότι, πέρα από το να αποφεύγει τους πόνους του τοκετού και να γνωρίζει εκ των προτέρων πότε ακριβώς θα γεννήσει, η καισαρική δεν προσφέρει κάποια οφέλη στις γυναίκες που δεν έχουν ιατρικό λόγο να γεννήσουν με αυτό τον τρόπο.

Στη ορισμένες χώρες θεωρείται «μοντέρνο» και «αφελέστερο» για τις γυναίκες να γεννούν με καισαρική. Υπάρχει επείγουσα ανάγκη παρέμβασης στον ιατρικό τομέα για τη μείωση της χρήσης καισαρικής τομής, ανέφεραν οι ερευνητές. «Συνιστούμε η καισαρική να χρησιμοποιείται μόνο όταν είναι ιατρικά αναγκαία», τόνισε η καθηγήτρια Τζέιν Σάνταλ του Βασιλικού Κολλεγίου (King's) του Λονδίνου. «Υπάρχει πλέον σχεδόν καθολική συναίνεση ότι σε πολλές χώρες η χρήση της καισαρικής έχει αυξηθεί πέρα από το λογικό επίπεδο που απαιτείται», πρόσθεσε η δρα 'Ανα Πιλάρ Μπερτράν του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας.

«Τα πλεονεκτήματα είναι σαφέστατα περισσότερα σε σχέση με την καισαρική τομή. Για το μωρό, είναι πολύ σημαντικό το ότι έρχεται στον κόσμο όταν είναι αυτό έτοιμο και τα συστήματά του έχουν ωριμάσει, λαμβάνει δε το απαραίτητο μικροβίωμα από τον κόλπο της μητέρας του, όταν περνάει από αυτόν κατά τον τοκετό. Αυτό από μόνο του, δίνει το μεγαλύτερο όπλο στον οργανισμό του παιδιού, προστατεύοντάς το από άσθμα, αλλεργία, διαβήτη, κοιλιοκάκη κ.α. Για τις μητέρες, ο φυσιολογικός τοκετός έχει επίσης οφέλη. Το βασικότερο έχει να κάνει με την προσωπική ενδυνάμωση και τη συναισθηματική πληρότητα. Ο θηλασμός εγκαθίσται πιο γρήγορα και πιο εύκολα και η μητέρα επιστρέφει στην καθημερινότητά της την αμέσως επόμενη μέρα, αποφεύγοντας την ανάρρωση από ένα μεγάλο κοιλιακό χειρουργείο», είχε αναφέρει σε συνέντευξη στο Τvxs.gr η Κωνσταντίνα Νούσια, εξειδικευμένη μαία στον φυσιολογικό τοκετό και πρόεδρος του Παρατηρητηρίου Μαιευτικής Βίας

Μεγάλες μπίζνες με τις καισαρικές

Τα τεράστια ποσοστά των καισαρικών τόσο στην Ελλάδα, όσο και στον υπόλοιπο κόσμο, εγείρουν ένα τεράστιο ζήτημα για την υγεία και την ιατρική ηθική. Είναι κοινό μυστικό ότι η συντριπτική πλειοψηφία των μαιευτήρων ωθεί σε προγραμματισμένες καισαρικές με προσχήματα ή πλαστά στοιχεία. Πρόκειται για μια «φάμπρικα» που ερευνάται ακόμη και από τον ΟΗΕ λόγω της κακοποίησης των γυναικών ενώ η αστική ευθύνη του γιατρού απασχολεί τη νομική επιστήμη.

Η «επιδημία» ξεκίνησε από τις ιδιωτικές δομές αλλά έχει εξαπλωθεί και στα δημόσια νοσοκομεία. Οι καισαρικές τομές αυξάνουν υπέρογκα το κόστος μιας γέννησης στερώντας πολύτιμους πόρους από το σύστημα υγείας ή τους οικογενειακούς προϋπολογισμούς. Πόρους που θα μπορούσαν να επενδυθούν στο μέλλον κάθε παιδιού που γεννιέται με μια αχρείαστη τομή.

Διερευνώντας τους λόγους για τους οποίους οι γιατροί επιλέγουν σε τόσο μεγάλη συχνότητα την καισαρική τομή έναντι του φυσιολογικού τοκετού, οι ερευνητές του ΠΟΥ τονίζουν αρχικώς ότι έρευνα του 2005 κατέληξε στο συμπέρασμα ότι κίνητρο αποτελούν οι οικονομικοί λόγοι, αλλά και η ευκολία του γιατρού. Που σημαίνει ότι τα κριτήρια με βάση τα οποία επιλέγεται η καισαρική τομή δεν είναι επιστημονικά, αλλά η αύξηση του κέρδους και η μείωση του χρόνου, αφού μια καισαρική συνήθως κρατά 3 ώρες, ενώ ένας φυσιολογικός τοκετός συχνά μπορεί να κρατήσει μέχρι και 12-13 ώρες.

Ως εκ τούτου, είναι πολλές οι περιπτώσεις γιατρών που προγραμματίζουν τον τοκετό, ακόμη και με καισαρικές που οδηγούν συχνά σε ιατρογενείς πρόωρες γεννήσεις, γεγονός που μπορεί αφενός να αυξήσει περαιτέρω το κόστος φροντίδας (περισσότερες μέρες στο νοσοκομείο), αφετέρου να έχει κλινικές επιπτώσεις (ακόμα περισσότερες μέρες στο νοσοκομείο). Εδώ αξίζει να σημειωθεί ότι από το 2008 μέχρι το 2011 σημειώθηκε αύξηση τέτοιων περιστατικών της τάξεως του 5%.

«Η εικόνα που έχω εγώ είναι ότι γίνεται μεγάλη προσπάθεια από συγκεκριμένους επαγγελματίες υγείας (μαίες και γιατρούς), ώστε να βελτιωθούν οι συνθήκες του τοκετού, στα ιδιωτικά μαιευτήρια. Η σκέψη μου δε, είναι να απευθυνθώ σε μεγάλο μαιευτήριο της Αττικής με το οποίο συνεργάζομαι, ώστε να συζητήσουμε τη δημιουργία Κέντρου Φυσικού Τοκετού (birth center), καθώς και την ανάγκη για τη δημιουργία μαιευτηρίων Φιλικών Προς τη Μητέρα (Mother Friendly Hospital). Όλα αυτά προϋποθέτουν την αναβάθμιση του ρόλου των μαιών», είχε υποστηρίξει η Κωνσταντίνα Νούσια.

Ο ιατρικός κόσμος οφείλει να κάνει την αυτοκριτική του καθώς είναι μια γενικευμένη πρακτική που δοκιμάζει υπέρμετρα τις ηθικές αξίες της κοινωνίας. Η πολιτεία οφείλει να καθορίσει μια πολιτική για το ζήτημα και να λάβει μέτρα στην κατεύθυνση της προστασίας της δημόσιας υγείας από κάθε άποψη. Καλές οι μπίζνες αλλά προέχει η υγεία.

Μάρθα Κισκήλα