Άγιο Όρος: «Άγιες» μπίζνες και πολιτική

Στην Μονή Ξενοφώντος, σε μια αίθουσα με βαριά ξύλινα ράφια, είναι με προσοχή τοποθετημένα και εκτεθειμένα τα κρανία των μοναχών που έζησαν και πέθαναν στο Άγιο Όρος. Χαραγμένα πάνω σε αυτά είναι τα ονόματα των κατόχων τους, αλλά και αποφθέγματα ζωής και θανάτου. «Αδελφέ, κοίτα τη δόξα του ανθρώπου», γράφει το μήνυμα πάνω σε ένα κρανίο και όπως εξηγεί ο πατέρας Ιερώνυμος στους NYT, αυτή η πρόσκληση για να προβληματιστεί κανείς για την εφήμερη διάσταση της ανθρώπινης ζωής, εξηγεί γιατί γίνεται εκταφή των νεκρών και τα λείψανά τους τίθενται σε δημόσια θέα. «Σήμερα είσαι εδώ και αύριο όχι», λέει. «Αν θυμάσαι το θάνατο κάθε μέρα, μένεις μακριά από το κακό», συμπληρώνει.

Την ίδια στιγμή που ο άνθρωπος είναι εφήμερος, τα μοναστήρια του Αγίου Όρους μοιάζουν να είναι αιώνια. Οι ψαλμοί των μοναχών αντηχούν στον Άθω για περισσότερα από 1.000 χρόνια. Αν και η χερσόνησος θα μπορούσε να είναι κάλλιστα ένα πανέμορφο τουριστικό θέρετρο, η μοναστική πολιτεία του Αγίου Όρους παραμένει ένα άβατο.

Στο Άγιο Όρος δεν υπάρχουν γυναίκες, δεν υπάρχουν ξενοδοχεία, δεν υπάρχουν μπαρ, δεν υπάρχει τηλεόραση. Υπάρχουν όμως περιορισμοί και μια προκαθορισμένη καθημερινότητα για τους επισκέπτες του που φιλοξενούνται εκεί και οι οποίοι υπολογίζονται ότι φτάνουν τους 1.200 καθημερινά.

Και αν και η δύσκολη πρόσβαση και τα ψηλά τείχη των μοναστηριών έχουν κρατήσει τον χρόνο και την εξέλιξη μακριά, ο σύγχρονος κόσμος έχει καταφέρει να εισβάλλει στο Άγιο Όρος μέσω τηλεφωνικών σημάτων, ιντερνετικών συνδέσεων και όχι μόνο.

Οι NYT κάνουν ένα οδοιπορικό στην καθημερινότητα του Αγίου Όρους. Το σήμαντρο χτυπάει και καλεί μοναχούς και προσκυνητές σε προσευχή, έξι ώρες μετά το ηλιοβασίλεμα, έτσι όπως ο Νώε κάλεσε τα πλάσματα όλου του κόσμου στην κιβωτό του. Είναι νύχτα ακόμη, αλλά θα πάνε και θα μείνουν για έξι ώρες στην εκκλησία. Όπως λέει ο 33χρονος πατέρας Δαμασκηνός στην αμερικανική εφημερίδα, «τα κακά πνεύματα περιφέρονται τη νύχτα, οπότε κάποιος πρέπει να μένει ξύπνιος για να τα παρακολουθεί». Μετά το πρωινό γεύμα, οι μοναχοί και οι επισκέπτες θα δουλέψουν στα χωράφια και στα εργαστήρια, θα μαγειρέψουν, θα παρακολουθήσουν τον εσπερινό, θα δειπνήσουν και θα αποσυρθούν στα κελιά τους. Ακόμη κι όταν δουλεύουν, τους ακούς να ψιθυρίζουν «Κύριε Ιησού Χριστέ, ελέησόν με».

Οι μοναχοί συχνά συνοψίζουν το νόημα της ζωής του στη φράση: «Είμαι ευτυχισμένος γιατί δεν έχω τίποτα, αλλά έχω τα πάντα». Πόσο ισχύει όμως αυτό σήμερα; Ο υλικός κόσμος φαίνεται να έχει πορθήσει το πνευματικό κάστρο του Αγίου Όρους.

Τα μοναστήρια έχουν αρχίσει να πωλούν τη δική τους σειρά προϊόντων: Κρασί, ελαιόλαδο, βότανα, τσάγια ακόμη και κρέμες σώματος. Το κατάστημα αναμνηστικών της Μονής Βατοπεδίου πωλεί εικόνες που το κόστος τους φτάνει ακόμα και τα 17 χιλιάδες δολάρια. Ακριβά τζιπ μεταφέρουν τους πλούσιους επισκέπτες στους χωματόδρομους, που κάποτε τους πέρναγε κανείς αυστηρά με τα πόδια ή στην καλύτερη περίπτωση με γαϊδουράκια. Στη Μονή Ξενοφώντος, γράφουν οι NYT, οι εργάτες που κάνουν τη σκληρή δουλειά στο εργαστήριο ξυλουργίας του «εισάγονται» από την Αλβανία ή την Αίγυπτο.

Την ίδια στιγμή γερανοί αιωρούνται πάνω από πολλά μοναστήρι, καθώς τα περισσότερα έχουν ανακαινιστεί εκτενώς με κονδύλια της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Τόσο οι δημόσιες, όσο και οι ιδιωτικές δαπάνες σε ολόκληρο τον Άθω υπολογίζονται στα 200 εκατομμύρια δολάρια από το 2005, σύμφωνα με έρευνα του BBC. Μάλιστα το εμβληματικό μοναστήρι του Αγίου Παντελεημονα, στο οποίο χτυπάει η μεγαλύτερη καμπάνα του κόσμου – δώρο του τσάρου Νικόλαου - έχει ανακατασκευαστεί πλήρως με τη στήριξη της Μόσχας και με δωρεές πλούσιων Ρώσων ολιγαρχών. Το 2016 το επισκέφθηκε μάλιστα και ο Πούτιν, με τα ρωσικά μέσα να μεταδίδουν ότι αντιμετωπίσθηκε ως Βυζαντινός αυτοκράτορας και την ελληνική Εκκλησία να ανησυχεί για τη σύγκριση αυτή.

Πολλοί μοναχοί κι επισκέπτες προβληματίζονται για την εισβολή του πολιτισμού στην «Κιβωτό της Ορθοδοξίας» και αναπολούν άλλες εποχές. Προβληματίζονται όμως και για τη γεωπολιτική «εισβολή» που ξεκινά από άλλες εποχές και επανέρχεται σήμερα στην επιφάνεια, οδηγώντας σε ένα νέο σχίσμα.

Η προαιώνια διαμάχη που υπέβοσκε ανάμεσα στη Μόσχα και στην Κωνσταντινούπολη σχετικά με την πρωτοκαθεδρία στον ορθόδοξο κόσμο, οδήγησε στο πρόσφατο «Ορθόδοξο Σχίσμα». Με αφορμή την αναγνώριση από το Φανάρι της αυτοκεφαλίας της Ουκρανικής Ορθόδοξης Εκκλησίας, η Ιερά Σύνοδος του Πατριαρχείου Μόσχας και Πασών των Ρωσιών, που συνεδρίασε για πρώτη φορά στην ιστορία εκτός Ρωσίας  στο Μινσκ της Λευκορωσίας, υπό την προεδρία του Πατριάρχη Κυρίλλου, αποφάσισε να διακόψει κάθε δεσμό και επικοινωνία με το Πατριαρχείο Κωνσταντινούπολης, απαγορεύοντας ρητά στους Ρώσους ορθόδοξους να έχουν σχέση με ναούς που ανήκουν στην άμεση εκκλησιαστική δικαιοδοσία του Φαναρίου.

Η πρόσφατη ρήξη υπέβοσκε ήδη από το καλοκαίρι, όταν δεν επετράπη σε υψηλά ιστάμενα στελέχη της Ρωσικής Ορθόδοξης Εκκλησίας η είσοδος στο Άγιο Όρος, που τόσο ενδιαφέρει τον πρόεδρο Πούτιν. Σύμφωνα με τους ΝΥΤ, το Φανάρι φοβάται τις προεπαναστατικές βλέψεις της τσαρικής Ρωσίας να κυριαρχήσει στην ορθοδοξία, την ίδια στιγμή που το Άγιος Όρος ως «κιβωτός» της κατέχει μία ξεχωριστή θέση στην ελληνική ψυχή, υπενθυμίζοντας ότι η δύναμη της βυζαντινής αυτοκρατορίας σήμαινε και την κυριαρχία του ελληνικού πολιτισμού στην ανατολική Μεσόγειο.

Κατά τη διάρκεια των Βαλκανικών Πολέμων η τσαρική Ρωσία προσπάθησε να ελέγξει τον Άθω, «πλημμυρίζοντας» την χερσόνησο με τουλάχιστον 2.000 μοναχούς που διεκδικούσαν την αυτονομία του «περιβολιού της Παναγίας», που κατέληξε όμως αυτόνομο κομμάτι της Ελλάδας. Το ρωσικό ενδιαφέρον εξαφανίστηκε μετά την Οκτωβριανή Επανάσταση του 1917, αλλά η πρόσφατη ρωσική επιρροή έχει προκαλέσει ξανά την ανησυχία της Αθήνας για μια νέα απόπειρα κυριαρχίας, σημειώνει η εφημερίδα.

Ένας πόλεμος έχει ξεκινήσει κι εκ των έσω άλλωστε, με εφημερίδες σκληρής γραμμής που διανέμονται δωρεάν στο Βατοπέδι για παράδειγμα να εξυψώνουν στα ουράνια τη Ρωσική Εκκλησία και να παρουσιάζουν τον Πατριάρχη Βαρθολομαίο ως τον αντιπρόσωπο του εχθρού.

Την περασμένη Δευτέρα, η Ρωσική Ορθόδοξη Εκκλησία απαγόρευσε τους πιστούς της να επισκέπτονται και να εκκλησιάζονται σε εκκλησίες κάτω από την εποπτεία του Βαρθολομαίου, συμπεριλαμβανομένου και του Αγίου Όρους. Μοναχοί και προσκυνητές τείνουν να απορρίπτουν τα πολιτικά αλισβερίσια των δύο Εκκλησιών. Πού θα οδηγήσει το νέο «σχίσμα» όμως θα δείξει μόνο το μέλλον.    

tvxs.gr