Εκλογή Προέδρου: Το χάσμα ΣΥΡΙΖΑ-ΝΔ και η χρυσή τομή

Του Σταύρου Λυγερού

Η πρόταση του ΣΥΡΙΖΑ -στο πλαίσιο της συνταγματικής αναθεώρησης- ο Πρόεδρος Δημοκρατίας να εκλέγεται από τον λαό εάν σε οκτώ ψηφοφορίες στη Βουλή δεν συγκεντρώνεται πλειοψηφία τριών πέμπτων (180 βουλευτές) εγείρει μείζονος σημασίας ζητήματα. Το ίδιο και η πρόταση της ΝΔ ο Πρόεδρος να εκλέγεται με 151 βουλευτικές ψήφους, εάν δεν συγκεντρωθούν οι 200 και στη συνέχεια οι 180.

Όσον αφορά την πρόταση του ΣΥΡΙΖΑ, έχει σημασία να υπενθυμίσουμε την αρχική πρόθεση του Τσίπρα ο Πρόεδρος να εκλέγεται από τον λαό. Αυτό οδηγεί στο συμπέρασμα ότι η τωρινή πρόταση δεν πηγάζει από την ανάγκη να μη διαλύεται η Βουλή. Αυτό φαίνεται και από το γεγονός ότι αρχικά (2016) είχε ζητήσει πλειοψηφία 200 βουλευτών και στις δύο ψηφοφορίες. Αλλά και στη σχετική συζήτηση στην Κοινοβουλευτική Ομάδα του κόμματός του το περασμένο φθινόπωρο, το δίλημμα που είχε θέσει ήταν τελικώς να ισχύσει ή εκλογή με απλή πλειοψηφία (151) ή από τον λαό, προτιμώντας, βεβαίως, το δεύτερο.

Η κριτική που έχει ασκηθεί είναι ότι η εκλογή από τον λαό δημιουργεί οιωνεί συνθήκες δυαρχίας, λόγω της αυξημένης πολιτικής νομιμοποίησης του Προέδρου Δημοκρατίας. Η εν λόγω κριτική δεν είναι αβάσιμη. Πολύ περισσότερο, όταν ταυτοχρόνως προτείνεται η μερική ενίσχυση των αρμοδιοτήτων του. Αυτό, ωστόσο, δεν είναι υποχρεωτικά αρνητικό. Ο απολογισμός δεκαετιών πρωθυπουργοκεντρικού πολιτικού συστήματος δεν είναι και ο καλύτερος.

Προβληματική είναι και η πρόταση της ΝΔ ο Πρόεδρος Δημοκρατίας να εκλέγεται με 151, εάν δεν συγκεντρώνεται πλειοψηφία 200 και στη συνέχεια 180 βουλευτών. Σ΄αυτή την περίπτωση θα ισχύσει το αντίστροφο. Ο Πρόεδρος Δημοκρατίας θα εκφράζει την εκάστοτε συγκυριακή κοινοβουλευτική πλειοψηφία κι όχι ευρύτερη συναίνεση πολιτικών δυνάμεων. Αυτό θα έχει ως αναπόφευκτο αποτέλεσμα να είναι στενά κομματικής αποδοχής και ως εκ τούτου μειωμένου κύρους (όχι ως πρόσωπο). Με άλλα λόγια δεν θα μπορεί να παίξει τον ρυθμιστικό ρόλο του.

Από τη στιγμή που όλοι σχεδόν συμφωνούν πως πρέπει να σταματήσει η εκλογή Προέδρου Δημοκρατίας να είναι αιτία προκήρυξης βουλευτικών εκλογών, το ζητούμενο είναι να βρεθεί ένας τρόπος που να γεφυρώνει το χάσμα που χωρίζει σήμερα τουλάχιστον τα δύο μεγάλα κόμματα. Αφού απορρίπτεται και η εκλογή από τον λαό και η εκλογή μόνο με 151 βουλευτικές ψήφους, μία λύση είναι ο Πρόεδρος να εκλέγεται από ένα ευρύτερο εκλεκτορικό σώμα, εάν δεν καταστεί δυνατή η συγκέντρωση της πλειοψηφίας των 180 βουλευτών.

Η σύνθεση ενός τέτοιου εκλεκτορικού σώματος μπορεί να αποτελέσει αντικείμενο διαπραγμάτευσης μεταξύ των πολιτικών δυνάμεων. Οι εκλέκτορες, που θα προστεθούν στους βουλευτές, πρέπει να εκφράζουν με τον έναν ή τον άλλο τρόπο την κοινωνία των πολιτών. Με αυτή τη λογική, θα μπορούσαν στο εκλεκτορικό σώμα να συμμετέχουν π.χ. αιρετοί της δευτεροβάθμιας και πρωτοβάθμιας Τοπικής Αυτοδιοίκησης, πρόεδροι μεγάλων επαγγελματικών ενώσεων, ίσως και πρυτάνεις πανεπιστημίων.

Το ζητούμενο είναι ότι στο εν λόγω εκλεκτορικό σώμα να μην αναπαράγεται το στενό κομματικό κριτήριο που επικρατεί στη Βουλή. Με άλλα λόγια, να μην κυριαρχεί η στενή κομματική σκοπιμότητα της δεδομένης συγκυρίας. Οι συμμετέχοντες στο εκλεκτορικό σώμα θα πρέπει κατά τεκμήριο να μπορούν να ανταποκριθούν και να εκφράσουν με την ψήφο τους την ανάγκη ο Πρόεδρος Δημοκρατίας να είναι πρόσωπο που συγκεντρώνει ευρύτερη πολιτική και κοινωνική συναίνεση.