H Φτώχεια μπορεί να αλλάξει τον εγκέφαλο με πολύ άσχημο τρόπο

Τα παιδιά των φτωχών, μάλλον θα συνεχίσουν να φτωχαίνουν. 

Γνωρίζουμε ήδη ότι οι φτωχοί φτωχαίνουν. Και όταν μεγαλώνεις φτωχός, αυξάνονται οι πιθανότητες να είσαι φτωχός και ως ενήλικας. Όμως οι νευροεπιστήμονες έχουν ξεκινήσει να βλέπουν αυτήν την τάση υπό ένα νέο πρίσμα, καθώς μελετούν τις επιδράσεις της κοινωνικοοικονομικής κατάστασης στην ανάπτυξη του εγκεφάλου, κατά τα παιδικά χρόνια. 

Οι επιστήμονες διερευνούν εδώ και χρόνια τον τρόπο που το εισόδημα, ο πλούτος, το κύρος και η εκπαίδευση –δηλαδή, το κοινωνικοοικονομικό στάτους ή αλλιώς SES– σχετίζεται με άλλα αποτελέσματα. Βλέπουν σταθερά ότι τα άτομα με υψηλότερο SES, τα καταφέρνουν καλύτερα από ό,τι τα άτομα με χαμηλότερο SES στα τεστ ευφυΐας και στις σχολικές επιδόσεις. Σε μια έρευνα διαπιστώθηκε ότι ο μέσος όρος IQ μιας ομάδας παιδιών από φτωχές μητέρες αστικών κέντρων ήταν μονάχα 80 (ο μέσος όρος για όλες τις ηλικίες είναι 100). 

Καθώς μειώνεται το εισόδημα των γονέων, το ίδιο συμβαίνει και με τις δυνατότητες των παιδιών στην ανάγνωση και τη μνήμη. Μια έρευνα διαπίστωσε ότι οι επιδόσεις σε τεστ αξιολόγησης μνήμης των ατόμων που περνούν ολόκληρη τη ζωή τους στη φτώχεια, είναι κατά 20% χαμηλότερες από των παιδιών που δεν υπήρξαν ποτέ φτωχά. Οι γλωσσικές ικανότητες σχετίζονται επίσης με το SES. Μια κλασική έρευνα έδειξε ότι το λεξιλόγιο των τρίχρονων παιδιών από οικογένειες επαγγελματιών ήταν διπλάσιο, σε σχέση με παιδιά των οποίων οι οικογένειες ζούσαν με επιδόματα της Πρόνοιας.

«Δεν θα έπρεπε να μας εκπλήσσει το γεγονός ότι το SES επηρεάζει τον εγκέφαλο των ανθρώπων», 

λέει η Martha Farah, γνωστική νευροεπιστήμονας στο Πανεπιστήμιο Πενσιλβάνια. Πράγματι, πρόσφατες έρευνες με χρήση μαγνητικής τομογραφίας αποκαλύπτουν μεγάλες διαφορές στην εγκεφαλική δομή των παιδιών, ανάλογα με την κοινωνικοοικονομική τους κατάσταση, στις οποίες συμπεριλαμβάνονται διαφορές στο μέγεθος των περιοχών του εγκεφάλου που είναι υπεύθυνες για τη μνήμη, τη μάθηση, τις εκτελεστικές λειτουργίες και άλλες. Κάποιες από αυτές τις διαφορές, όπως το πάχος του φλοιού, παρατηρούνται ήδη από τον πρώτο μήνα. 

Σε μια έρευνα, την οποία πραγματοποίησε η Kim Noble από το Πανεπιστήμιο Κολούμπια, παιδιά από οικογένειες με εισόδημα 25.000 δολάρια τον χρόνο ή και λιγότερα, είχαν κατά 6% μικρότερη έκταση εγκεφαλικού φλοιού –το εξωτερικό στρώμα του εγκεφάλου που σχετίζεται με τις γλωσσικές, της αναγνωστικές και τις εκτελεστικές λειτουργίες, το οποίο εξακολουθεί να αναπτύσσεται και να εξελίσσεται, μέχρι την εφηβεία– από ό,τι τα παιδιά που προέρχονταν από οικογένειες με εισόδημα άνω των 150.000 δολαρίων τον χρόνο. Οι επιπτώσεις του εισοδήματος στη δομή του εγκεφάλου ήταν ιδιαίτερα έντονες στα πιο φτωχά παιδιά. 

Αυτό που έχει σημασία εδώ, είναι ότι η κοινωνικοοικονομική κατάσταση είναι τουλάχιστον εν μέρει η αιτία –και όχι το αποτέλεσμα– αυτών των διαφορών. Όσο πιο νωρίς βιώνει κανείς στη ζωή του τη φτώχεια, τόσο λιγότερο ανεπτυγμένες θα είναι, πιθανότατα, οι γνωστικές του ικανότητες. Όσο μεγαλύτερο διάστημα περνάει κανείς μέσα στη φτώχεια, τόσο χειροτερεύει η λειτουργική μνήμη. Ίσως το πιο ενδιαφέρον εύρημα είναι ότι σχεδόν στις μισές περιπτώσεις, οι διαφορές στο IQ των υιοθετημένων παιδιών οφείλονται στο SES της οικογένειας που τα υιοθέτησε και όχι στη γενετική προδιάθεση, για παράδειγμα.

Πηγή