Σφαίρες πάνω απ' τις φαβέλες

Στις 31 Δεκεμβρίου του περασμένου έτους, την παραμονή της επίσημης ανάληψης της προεδρίας της Βραζιλίας από τον ακροδεξιό, Ζαϊρ Μπολσονάρο, έληξε η πολύμηνη στρατιωτική επιχείρηση στις φαβέλες του Ρίο ντε Τζανέιρο. Πιο συγκεκριμένα, από τον Φεβρουάριο του 2018 με εντολή του απερχόμενου προέδρου Τεμέρ, που έδωσε εντολή για την εγκατάσταση μεγάλων στρατιωτικών μονάδων στο συγκρότημα Ντα Πένια και άλλες γειτονιές της βραζιλιάνικης μεγαλούπολης με στόχο την «πάταξη των εστιών της εγκληματικότητας».

Τα αποτέλεσματα όμως της συγκεκριμένης επέμβασης, όπως σημειώνεται σε ρεπορτάζ του Al Jazeera, μπορούν να χαρακτηριστούν στην καλύτερη περίπτωση αμφιλεγόμενα. Για την ακρίβεια, οι ίδιοι οι κάτοικοι στις φαβέλες περιγράφουν με τα πλέον μελανά χρώματα την κατάσταση που βίωσαν για περίπου έντεκα μήνες.

Κανείς τους δεν ισχυρίζεται βέβαια πως δεν ήταν συνηθισμένοι στις σκηνές βίας στις γειτονιές τους. «Είμαστε απόλυτα εξοικειωμένοι με τους ήχους των πυροβολισμών. Τους έχουμε συνηθίσει σε τέτοιο βαθμό όπως τους ήχους της μουσικής, καθώς τους ακούμε όλη την ώρα» ανέφερε χαρακτηριστικά ένας μαθητής.

Εκείνο που σημειώνουν όμως είναι πως η στρατιωτική επέμβαση ήρθε να κάνει την κατάσταση ακόμη χειρότερη. Η προϋπάρχουσα βία  χτύπησε «κόκκινο», ενώ η καθημερινότητα έγινε ακόμη πιο απρόβλεπτη. «Απλά δεν ήξερες τι θα μπορούσε να σου συμβεί. Συχνά βρισκόσουν εν μέσω διασταυρούμενων, πηγαίνοντας απλά το σχολείο» λέει ο 19χρονος Χούλιο.

«Λουτρό αίματος» δείχνουν τα στοιχεία

Κάτι ανάλογο μαρτυρούν τα επίσημα στοιχεία από το Ινστιτούτο Δημόσιας Ασφάλειας του Ρίο Ντε Τζανέιρο, τα οποία κάνουν λόγο ρεκόρ θανάτων σε αστυνομικές επιχιειρήσεις. Ειδικότερα, τα εν λόγω στοιχεία δείχνουν μια εκτόξευση της τάξεως του 34% σε τέτοια θανατηφόρα περιστατικά το εντεκάμηνο Φεβρουάριος-Δεκέμβριος του 2018 σε σχέση με το αντίστοιχο του 2017, καταγράφοντας το περασμένο έτος ως το πλέον αιματηρό της τελευταίας εικοσαετίας.

Είναι χαρακτηριστικό ότι από τη στιγμή που ξεκίνησε η στρατιωτική επέμβαση στις φαβέλες καταγράφηκαν 1.375 θάνατοι στις εν λόγω επιχειρήσεις. Με πιο απλά λόγια, σύμφωνα με τα ίδια στοιχεία περίπου ένας στους τέσσερις φόνους στην περιφέρεια του Ρίο Ντε Τζανέιρο εμπεριείχε τη «συμβολή» των κρατικών δυνάμεων.

Όλα τα παραπάνω προκάλεσαν την έντονη αντίδραση του Παρατηρητηρίου για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα, το οποίοι κατήγγειλε ένα «σπιράλ θανάτου» με σφραγίδα του στρατού της Βραζιλίας.

Δώστε χρήματα για σχολεία όχι για όπλα

Άλλοι αναλυτές, βάζουν στο επίκεντρο της κριτικής και το υπέρογκο κόστος που δαπανήθηκε, τονίζοντας πως το κονδύλι των 320 εκ. δολαρίων θα μπορούσε να έχει κατευθυνθεί σε πολύ πιο χρήσιμες κατευθύνσεις. Ανάλογη άποψη εκφράζουν οι περισσότεροι κάτοικοι στις φαβέλες, όπου η ανεργία βρίσκεται στα ύψη, ενώ πολλά παιδιά δεν τελειώνουν ποτέ το σχολείο.

«Το θέμα δεν είναι να φέρεις όπλα για να καταστείλεις την εγκληματικότητα. Αντίθετα το ζήτημα είναι αρχίσεις φτιάχνοντας τη βάση για καλύτερη εκπαίδευση» τονίζουν πολλοί μαθητές και προσθέτουν χαρακτηριστικά: «Αυτή τη στιγμή βρισκόμαστε στο μηδέν από άποψη ευκαιριών».

Για πολλούς από αυτούς οι σπουδές μοιάζουν η μόνη επιλογή προκειμένου να μη βρεθούν στο έλεος των συμμοριών. Κανείς όμως στα υψηλότερα κυβερνητικά κλιμάκια δε φαίνεται να ρίχνει το βάρος στη βελτίωση τομέων όπως η εκπαίδευση κι αυτό είναι κάτι που κάνει ακόμη μεγαλύτερη την οργή των κατοίκων στις φαβέλες.

«Κανείς δε ζει εδώ και με αυτό τον τρόπο γιατί το θέλει, απλά δεν έχει άλλη επιλογή. Δε γίνεται να βάζουν σε όλους μας τη στάμπα του εγκληματία» σημειώνουν.

Ο Μπολσονάρο υπόσχεται «μαύρες μέρες»

Από τη μεριά τους, οι υπεύθυνοι της στρατιωτικής επέμβασης εμφανίζονται ιδιαίτερα ικανοποιημένοι από τα αποτελέσματά της. Πως θα μπορούσαν άλλωστε να μην είναι από τη στιγμή που δέχτηκαν τα θερμά συγχαρητήρια τόσο του πρώην όσο και του νυν προέδρου της χώρας. Παρουσιάζουν δε στοιχεία για πτώση της εγκληματικότητας το διάστημα της παρουσίας των στρατιωτικών μονάδων στις φαβέλες.

Το χειρότερο είναι πως τα δεδομένα δείχνουν σαφείς τάσεις παγίωσης μιας τέτοιας κατάστασης εκ μέρους της πολιτικής ηγεσίας.

Ο νέος κυβερνήτης του Ρίο, Ουίλσον Βιτζέλ, απείλησε πρόσφατα να χρησιμοποιήσει κινητούς σκοπευτές, οι οποίοι θα πυροβολούν όποιον κρατάει όπλο, ακόμη κι αν δεν δείχνει διάθεση να το χρησιμοποιήσει.

Την ίδια στιγμή, είναι και η ρητορική του Ζαΐρ Μπολσονάρο που δίνει τον τόνο. Ο νέος πρόεδρος της Βραζιλίας, ο οποίος βλέπει την εξάπλωση της οπλοφορίας ως απάντηση στην εγκληματικότητα -δείχνοντας να «αγνοεί»το γεγονός ότι το 2017 καταγράφηκαν πάνω από 63 χιλιάδες δολοφονίες στη χώρα του- ήταν σαφής στον προεκλογικό του λόγο, ο οποίος δυστυχώς επιβραβεύθηκε στις κάλπες. Υποστήριξε με ιδιαίτερη θέρμη το να δοθεί το «ελεύθερο» στις δυνάμεις καταστολής να σκοτώνουν κατά το δοκούν υπόπτους, δηλώνοντας ότι «καλός εγκληματίας είναι ο νεκρός εγκληματίας».

Η βία θα φέρει περισσότερη βία

Με αυτά τα δεδομένα οι μέρες που έρχονται μοιάζουν για τους κατοίκους στις φαβέλες κάτι παραπάνω από δύσκολες. Πολλοί φοβούνται πως θα βρεθούν στο μέσο ενός ανελέητου πολέμου μεταξύ των δυνάμεων ασφαλείας και των συμμοριών. Πολλοί από αυτούς ίσως να καταγραφούν ως «παράπλευρες απώλειες» στα στατιστικά στοιχεία.

«Όλοι όσοι ζούμε εδώ, ξέρουμε πόσο δύσκολα θα είναι. Παρόλα αυτά δε γίνεται να μη σε επηρεάσει, με αποτέλεσμα πολλοί να μεγαλώνουν με βαθιά τραυματικές εμπειρίες» σημειώνουν αρκετοί, επαναλαμβάνοντας τη διαπίστωση: «Η βία θα φέρει αποκλειστικά και μόνο περισσότερη βία». 

Αλέξανδρος Ζέρβας