ΣτΕ: Αντισυνταγματικές οι μειώσεις συντάξεων το 2012

Η Ολομέλεια του Συμβουλίου Επικρατείας έκρινε ως αντισυνταγματικές κατά πλειοψηφία τις περικοπές των συντάξεων κυρίων και επικουρικών του ιδιωτικού τομέα που έγιναν το 2012. Οι δικαστές έκριναν ότι η ισχύς της απόφασης αυτής δεν θα έχει αναδρομική ισχύ, αλλά θα εφαρμοστεί από τη δημοσίευσή της και μετά. 

Αντίθετα, συνταγματικές και σύμφωνες με την Ευρωπαϊκή Σύμβαση Δικαιωμάτων του Ανθρώπου είναι οι περικοπές των συντάξεων που έγιναν κατά την διετία 2010-2011. Στο ΣτΕ έχουν προσφύγει συνταξιούχοι του ΙΚΑ-ΕΤΑΜ, του ΕΤΑΤ (ήδη ΕΤΕΑ), κ.λπ.

Από την πλευρά του, το υπουργείο Οικονομικών τηρεί -μέχρι στιγμής- στάση αναμονής. Σύμφωνα με πηγές του υπουργείου, θα υπάρξει επίσημη τοποθέτηση αφού πρώτα καθαρογραφεί η απόφαση του Συμβουλίου της Επικρατείας για τις συντάξεις. Σε κάθε περίπτωση -τονίζουν- οι αποφάσεις των δικαστηρίων είναι σεβαστές λαμβάνοντας υπόψη τα δημοσιονομικά δεδομένα.

Σύμφωνα με τις αποφάσεις του Συμβουλίου της Επικρατείας, οι συντάξεις του ιδιωτικού τομέα θα πρέπει να επανέλθουν στα επίπεδα του 2012, και το κράτος να συνδράμει τα Ταμεία για την καταβολή των επικουρικών συντάξεων εάν αυτά δεν έχουν κεφάλαια, παρά τη ρήτρα μηδενικού ελλείμματος που νομοθετήθηκε το 2010. Η Ολομέλεια έκρινε με οριακή πλειοψηφικά (14 υπέρ έναντι 11 κατά), ότι οι περικοπές των συντάξεων που έγιναν το 2012 προσκρούουν σε συνταγματικές αρχές, όπως αυτή της αναλογικότητας και της ισότητας στα δημόσια βάρη, και σε άλλες επιταγές άρθρων του Συντάγματος, όπως αυτές των άρθρων 2, 4, 22, 25, 106, κ.λπ.

Σύμφωνα με την Ολομέλεια, το Σύνταγμα επιβάλλει στο κράτος, όταν λαμβάνονται μέτρα περικοπής των συντάξεων, να προβαίνει «σε ειδική και εμπεριστατωμένη και επιστημονικά τεκμηριωμένη μελέτη, από την οποία να προκύπτει, αφ’ ενός μεν ότι τα συγκεκριμένα μέτρα (δηλαδή η περικοπή των συντάξεων) είναι πράγματι πρόσφορα αλλά και αναγκαία για την αποτελεσματική αντιμετώπιση του προβλήματος της βιωσιμότητας των φορέων κοινωνικής ασφάλισης εν όψει των παραγόντων που το προκάλεσαν, έτσι ώστε η λήψη των μέτρων αυτών να είναι σύμφωνη με τις συνταγματικές αρχές της αναλογικότητας και της ισότητας στα δημόσια βάρη, αφ’ ετέρου δε ότι οι επιπτώσεις από τα μέτρα αυτά στο βιοτικό επίπεδο των πληττομένων προσώπων, συνδυαζόμενες με άλλα τυχόν ληφθέντα μέτρα (φορολογικά κ.ά.), αλλά και με το σύνολο των κοινωνικοοικονομικών συνθηκών της δεδομένης συγκυρίας, δεν έχουν αθροιστικά, αποτέλεσμα τέτοιο που να οδηγεί σε ανεπίτρεπτη παραβίαση του πυρήνα του συνταγματικού δικαιώματος σε κοινωνική ασφάλιση».

Από τα παραπάνω, συνάγεται η εκτίμηση πως πριν τις περικοπές που έγιναν το 2012, δεν προηγήθηκε επιστημονική μελέτη για τις επιπτώσεις που θα υπάρχουν στο βιοτικό επίπεδο των συνταξιούχων από τις περικοπές των συντάξεων, αλλά και την αναγκαιότητα των περικοπών αυτών.

Επίσης, η Ολομέλεια έκρινε ότι παρεκκλίσεις ως προς την αναγκαιότητα της υπάρξεως ή ως προς το περιεχόμενο της επίμαχης μελέτης, θα μπορούσαν να δικαιολογηθούν μόνο σε ακραίες περιπτώσεις, όπως είναι όταν συντρέχει άμεση απειλή κατάρρευσης της οικονομίας της χώρας και τα συγκεκριμένα μέτρα λαμβάνονται κατεπειγόντως για την αποτροπή του κινδύνου.

Σε άλλο σημείο των αποφάσεών της, η Ολομέλεια αναφέρει ότι στις περιπτώσεις της απειλής κατάρρευσης της οικονομίας, η κυβέρνηση μπορεί να προβεί σε περικοπές των συντάξεων χωρίς να προηγηθεί η επίμαχη μελέτη, με αιτιολογημένη εκτίμηση της σοβαρότητας της κατάστασης, τον άμεσο χαρακτήρα απειλής και την αναγκαιότητα άμεσης αντιμετώπισης της κατάστασης. Και αυτό, υπό την προϋπόθεση ότι τα μέτρα που θα ληφθούν (σ.σ.: περικοπή συντάξεων), «δεν παρίστανται προδήλως απρόσφορα ή μη αναγκαία και ότι δεν υφίστανται σοβαρές ενδείξεις ότι υπερβαίνουν το όριο θυσίας των θιγομένων από αυτά, πάντως δε, ενόσω εξακολουθεί να συντρέχει στην ίδια ένσταση ο κατεπείγων λόγος που υπαγόρευσε την επιβολή τους».

Αναφορικά με τις περικοπές των συντάξεων του 2012, η Ολομέλεια επισημαίνει ότι οι μειώσεις έγιναν όταν «είχε πλέον παρέλθει διετία από τον πρώτο αιφνιδιασμό της οικονομικής κρίσεως και αφού εν τω μεταξύ είχαν σχεδιαστεί και ληφθεί τα βασικά μέτρα για την αντιμετώπισή της».

Επομένως στην - για πολλοστή φορά - περικοπή συντάξεων που έγινε το 2012, η κυβέρνηση δεν συνέταξε την σχετική έρευνα και την εμπεριστατωμένη μελέτη που όφειλε, προκειμένου να αναδείξει «τεκμηριωμένα ότι η λήψη των συγκεκριμένων μέτρων ήταν συμβατή με τις σχετικές συνταγματικές δεσμεύσεις, που απορρέουν από το θεσμό της κοινωνικής ασφαλίσεως, τις αρχές της ισότητας και της αναλογικότητας την προστασία της αξίας του ανθρώπου». Η κυβέρνηση όφειλε το 2012 να προβεί σε συνολική εκτίμηση των παραγόντων που προκάλεσαν το πρόβλημα, ως προς τη βιωσιμότητα των ασφαλιστικών οργανισμών, την αύξηση της ανεργίας, κ.λ.π., πολύ περισσότερο μάλιστα, όταν τα μέχρι τότε μέτρα «δεν είχαν αποδώσει τα αναμενόμενα και ότι η οικονομική ύφεση είχε ενταθεί με ρυθμούς που είχαν ανατρέψει τις αρχικές προβλέψεις», αλλά η κυβέρνηση, πριν προβεί σε μειώσεις των συντάξεων του 2012 εξέτασε εναλλακτικές επιλογές.

Από κανένα στοιχείο - υπογραμμίζουν οι σύμβουλοι - δεν προκύπτει ότι η κυβέρνηση είχε προβεί σε παρόμοια επιστημονική μελέτη το έτος 2012.

Στο παραπάνω πλαίσιο κρίθηκε ότι οι σχετικές διατάξεις των νόμων 4051 και 4093/2012 που περικόπτουν τις συντάξεις, είναι αντισυνταγματικές και ως εκ τούτου ανίσχυρες και μη εφαρμοστέες, ενώ παράλληλα παραβιάζεται και η ΕΣΔΑ.

Τέλος, όσον αφορά τις περικοπές των συντάξεων των ετών 2010 και 2011, η Ολομέλεια αποφάνθηκε ότι δεν παραβιάστηκαν οι συνταγματικοί κανόνες, καθώς οι περικοπές έγιναν κάτω από την πίεση «όλως εξαιρετικών περιστάσεων» και ήταν επιβαλλόμενες κατά την εκτίμηση της τότε κυβέρνησης, για «άμεση αντιμετώπιση της κρίσεως». Κατά την οξύτατη δημοσιονομική κρίση στις αρχές του 2010 - σημειώνουν οι σύμβουλοι Επικρατείας - «υφίστατο άμεσος κίνδυνος κατάρρευσης της οικονομίας και χρεοκοπίας της χώρας» και η τότε κυβέρνηση προς αντιμετώπιση της κατάστασης έλαβε μέτρα περιστολής των δημοσίων δαπανών, μεταξύ των οποίων ήταν και η μείωση των συντάξεων. Ούτε όμως οι περικοπές της διετίας 2010-2011, σύμφωνα με το ΣτΕ, είναι αντίθετες στο Πρώτο Πρόσθετο Πρωτόκολλο της ΕΣΔΑ, καθώς «δεν κλονίζεται η δίκαιη ισορροπία μεταξύ του γενικού συμφέροντος που τις υπαγόρευε και των περιοριζομένων με αυτές περιουσιακών δικαιωμάτων».

Πηγή