Βιώνουμε μια «πανδημία παραπληροφόρησης»

 

γράφει ο Ντέιβιντ Πατρικαράκος  

 

Πριν από αρκετά χρόνια, καθώς ταξίδευα στην εμπόλεμη ζώνη στην ανατολική Ουκρανία και παρακολουθούσα τα ρωσικά στρατεύματα και τους συμμάχους τους να πολεμούν ενάντια στον ουκρανικό στρατό, άρχισα να συνειδητοποιώ ότι ο πόλεμος στον 21ο αιώνα ήταν, όσον αφορά σε κάποιες σημαντικές πτυχές και σε κάποια σημεία του, περισσότερο μια σύγκρουση αφηγημάτων παρά μια σύγκρουση οπλισμού. Μέσα στα χιονισμένα δάση και τις βρώμικες γκρίζες κωμοπόλεις, αυτό που έκανε τη διαφορά δεν ήταν οι βόμβες και οι σφαίρες αλλά τα tweets και οι αναδημοσιεύσεις. Και εξαιτίας αυτού, συνειδητοποίησα ότι οι τεχνολογίες των μέσων κοινωνικής δικτύωσης, οι οποίες τώρα έδωσαν σε μεμονωμένες γυναίκες και άνδρες τη δυνατότητα να μεταδίδουν μηνύματα και να κινητοποιούν κόσμο με ταχύτητα και σε βαθμό που προηγουμένως ήταν αδιανόητα, είχαν δημιουργήσει νέα μέσα εξουσίας, και μαζί με αυτά, έναν νέο τύπο ανθρώπου.

 

Τον ονόμασα Homo Digitalis: «ένας νέος τύπος εξαιρετικά χειραφετημένου ατόμου. Δικτυωμένος, παγκοσμίως διασυνδεδεμένος και πιο ισχυρός από ποτέ: ένα μοναδικό φαινόμενο του 21ου αιώνα». Ο Homo Digitalis αποτέλεσε τη βάση του βιβλίου μου που κυκλοφόρησε το 2017, War in 140 Characters: How Social Media is Reshaping Conflict in the Twenty-First Century (Πόλεμος σε 140 χαρακτήρες: Πώς τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης αναδιαμορφώνουν τις συγκρούσεις στον εικοστό πρώτο αιώνα»).

 

Στα χρόνια μετά το ξέσπασμα της σύγκρουσης στην Ουκρανία το 2014, έχω παρακολουθήσει τον Homo Digitalis να επηρεάζει τα παγκόσμια γεγονότα παντού, από τη Σιβηρία έως τη Σενεγάλη, από τη Γάζα έως το Γκαζιαντέπ και αλλού. Αυτό ήταν και για καλό και για κακό. Στο Κίεβο, είδα Ουκρανούς εθελοντές να χρησιμοποιούν το Facebook για να κάνουν εράνους και να συγκεντρώσουν εξοπλισμό για τον υποχρηματοδοτούμενο στρατό της χώρας τους: ήταν η κοινωνία των πολιτών που ενώθηκαν για τη χώρα τους. Είδα τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης να ενώνουν διαφορετικά άτομα από όλη την Ουκρανία για έναν μεγαλύτερο, συλλογικό καλό σκοπό. Στη Ρωσία, άκουσα ένα τρολ που χρηματοδοτείται από το κράτος να μου λέει πώς έχει χρησιμοποιήσει τεχνολογίες μέσων κοινωνικής δικτύωσης, για να υπονομεύσει τη Δύση και τις κυβερνήσεις της· ως προς αυτό νέες τεχνολογίες χρησιμοποιήθηκαν για να διχάσουν και να υπονομεύσουν. Το 2020 έχω δει να ξεδιπλώνεται πλήρως η ικανότητα του Homo Digitalis τόσο για καλό όσο και για κακό. Ο κορονοϊός δημιουργεί συνθήκες έκτακτης ανάγκης για τη δημόσια υγεία, αλλά και για την ενημέρωση. Όπως έχω γράψει, βρισκόμαστε εν μέσω μιας «infodemic» - μιας γενικής έκρηξης πληροφοριών που έχει προκαλέσει ο ιός. Παράλληλα με την ψευδή πληροφόρηση υπάρχει πλέον και εκτεταμένη παραπληροφόρηση - η ακούσια εξάπλωση των ανακριβειών.

 

Καθ' όλη τη διάρκεια του 2020, καθώς ο κόσμος κατέφευγε στο Twitter και το Facebook για να προσπαθήσει να καθησυχαστεί για τον ιό, άλλοι χρησιμοποίησαν τις ίδιες αυτές πλατφόρμες για να διαδώσουν φόβο και σύγχυση. Τα αφηγήματα ότι «η κατανάλωση χλωρίνης ή καθαρής αλκοόλης μπορεί να θεραπεύσει τις μολύνσεις του κορονοϊού» εξαπλώθηκαν παράλληλα με τις προσπάθειες της Ρωσίας και της Κίνας να υπονομεύσουν την εμπιστοσύνη στις δυνατότητες των κυβερνήσεων της Δύσης να προστατεύσουν τους πολίτες τους από τις χειρότερες επιπτώσεις του ιού. Και τα αποτελέσματα είναι ξεκάθαρα: η εμπιστοσύνη στις κυβερνήσεις βρίσκεται στο ναδίρ στις ευρωπαϊκές χώρες, την ώρα που το Κέντρο Ελέγχου Δηλητηριάσεων του Βελγίου καταγράφει αύξηση 15% στον αριθμό των περιστατικών που σχετίζονται με κατανάλωση χλωρίνης.

 

Καθώς μπαίνουμε στο 2021, η κατάσταση είναι πιο σοβαρή από ποτέ. Χώρες, όπως οι ΗΠΑ και το Ηνωμένο Βασίλειο, έχουν αρχίσει τον εμβολιασμό για κορονοϊό και βρίσκονται ήδη στο στόχαστρο ενός πρωτοφανούς όγκου επιθέσεων με πληροφορίες. Μια ποικιλία αφηγημάτων που έχουν σχεδιαστεί για να υπονομεύσουν την αξιοπιστία των εμβολίων για τον κορονοϊό εμφανίζονται τώρα στο διαδίκτυο. Επί της ουσίας, αυτοί που τα διασπείρουν συνδιαλέγονται με έναν χώρο στον οποίο τα αντιεμβολιαστικά αφηγήματα έχουν ήδη καθιερωθεί μαζί με αναπτυσσόμενα συνωμοτικά αφηγήματα όπως το QAnon. Το αποτέλεσμα είναι μια τέλεια καταιγίδα παραπληροφόρησης στη χειρότερη δυνατή στιγμή.

 

Εάν τα αφηγήματα κατά του εμβολίου για τον κορονοϊό μπορούν να πείσουν μεγαλύτερο αριθμό ανθρώπων να μην εμβολιαστεί, τότε αντιμετωπίζουμε μια παγκόσμια υγειονομική κρίση. Είναι επιτακτική ανάγκη τα κέντρα της παγκόσμιας εξουσίας, όπως οι Ηνωμένες Πολιτείες και η Ευρωπαϊκή Ένωση, να αρχίσουν να ανταποκρίνονται σε αυτά τα αφηγήματα - και να τα αντιμετωπίσουν. Θα μπορούσαν να δημιουργήσουν μονάδες αφιερωμένες στην αντιμετώπιση της παραπληροφόρησης για να καταπολεμήσουν αυτά τα αφηγήματα: πρέπει να χρησιμοποιήσουν τον Homo Digitalis για να πολεμήσουν τον Homo Digitalis. Σε διαφορετική περίπτωση, η προοπτική θα είναι τρομακτική και το κόστος πολύ υψηλό για να το σηκώσουμε όλοι εμείς μαζί.

 

Πηγή: forum.eu/