Σιδηρούν παραπέτασμα

 

γράφει ο Πέτρος Μανταίος

 

«Ενα νέο σιδηρούν παραπέτασμα χωρίζει πλέον τη Ρωσία από τον “πολιτισμένο κόσμο”», δήλωσε, αμέσως με την εισβολή των Ρώσων, ο πρόεδρος της Ουκρανίας Βολοντίμιρ Ζελένσκι, ο οποίος, εδώ που τα λέμε, ήταν για «φευγιό», καταγεγραμμένος και σε λίστες με μίζες, αλλά, ένεκα η εισβολή, πρόλαβε τρέχοντας το τελευταίο βαγόνι για την Ιστορία, που καμιά φορά γράφεται παράξενα.

 

Από παραξενιά κι εγώ, αναζήτησα το ιστορικό του «σιδηρού παραπετάσματος», που τάραξε τον κόσμο, από την επομένη του πολέμου, μέχρι την πτώση του «υπαρκτού σοσιαλισμού». Η πατρότητα λοιπόν του όρου ανήκει σε έναν από τους πατριάρχες του αστικού φιλελευθερισμού, τον και αποκληθέντα «πατέρα της νίκης» στον Β΄ Παγκόσμιο, Ουίνστον Τσόρτσιλ, και, όλως συμπτωματικώς, το «iron curtain» («σιδηρούν παραπέτασμα») το εκστόμισε στο Φούλτον του Μισούρι των ΗΠΑ, σαν αύριο, 5 Μαρτίου 1946, ουδόλως τυχαίως, μια και αυτή η ομιλία του Τσόρτσιλ, στη μητρόπολη της Δύσης και του καπιταλισμού, θεωρείται η ιστορική αφετηρία του Ψυχρού Πολέμου, ο οποίος, στη σύλληψή του, ήταν «υπόθεση» κυρίως αγγλοσαξονική.

 

Για την ιστορία, η κρίσιμη φράση του Τσώρτσιλ είναι η εξής αυτολεξεί: «Από το Στετίνο στη Βαλτική μέχρι την Τεργέστη στην Αδριατική ένα σιδηρούν παραπέτασμα πέφτει πάνω στην ήπειρο». Δεν ξέρω τι αναγωγές μπορεί να κάνει κάποιος σε σιδηρούν παραπέτασμα και Ψυχρό Πόλεμο (που μόνο ψυχρός δεν ήταν- ήταν διάσπαρτοι πόλεμοι, αιματηρότατοι, σε όλο τον πλανήτη, αλλά γινόντουσαν… εν ψυχρώ και παραβύστω…), τώρα που μαίνεται ένας πόλεμος υπό σκιά φανερών και αφανέρωτων διαπραγματεύσεων.

 

Πάντως, αν το εξετάσει κανείς, ως υπόθεση εργασίας, μπαίνοντας όμως στο μυαλό του Πούτιν (πράγμα εξαιρετικά δύσκολο!), η εισβολή στην Ουκρανία ίσως αποθαρρύνει επίδοξους μιμητές ουκρανικής «στροφής προς Δύση». Οθεν, παθητικά έστω, ντε φάκτο, δημιουργείται στο δυτικό «μέτωπο» της Ρωσίας μια «ασπίδα» απρόθυμων να στραφούν εναντίον της, χωρίς απαραίτητα να είναι και υπέρ. Ο,τι ακριβώς γινόταν με τις χώρες-«δορυφόρους» της τότε ΕΣΣΔ επί «υπαρκτού σοσιαλισμού»: όσες κινούνταν ή επιχειρούσαν να κινηθούν προς… άλλες κατευθύνσεις πλήρωναν αρκετά βαρύ τίμημα.

 

Βέβαια ευθύνη του τιμήματος –και μάλιστα μεγάλη– είχε η Δύση, η οποία ενεθάρρυνε, αν δεν υποδαύλιζε, φυγόκεντρες τάσεις και κινήσεις και κατόπιν (καλή ή κακή ώρα Ουκρανία…) μην την είδατε! Αλλά κάπως έτσι κινηθήκαμε –κινήθηκε η ανθρωπότητα– σε όλη τη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου: να φοβάται ο Γιάννης το θεριό και το θεριό τον Γιάννη… Οι λαοί; Ε, όσοι δεν συντάσσονταν με τους κρατούντες και τους εισβολείς ή τους κατακτητές και όσοι δεν ξεσηκώνονταν εναντίον τους, οι πολλοί, γίνονταν «άμαχος πληθυσμός».

 

Αυτά είναι γνωστά από αρχαιοτάτων χρόνων. Αν βλέπαμε πότε πότε στον Θουκυδίδη, μην πάμε… παλαιότερα, τι έκαναν οι Αθηναίοι στους Μηλίους, όταν πήγαν να σηκώσουν κεφάλι, δεν θα υπήρχε κανένας λόγος να ανεβαίνουμε στα σύννεφα, για να πέφτουμε από κει έκπληκτοι! Μόνο που για μακρά διαστήματα η «συλλογική μνήμη» παθαίνει –ή της καλλιεργούν επιτηδείως –τώρα πια, με την «κοινωνική δικτύωση», εύκολα!– ένα είδος αμνησίας, η οποία επιτρέπει στη «συλλογική μνήμη», στο «συλλογικό υποσυνείδητο», να υπεισέρχονται επαναλήψεις, déjà vu που λένε οι Γάλλοι, σαν κάτι το πρωτοφανές, που να αναρωτιέσαι απορημένος: «Για κοίτα κάτι πράγματα! Μπορεί να συμβαίνουν αυτά στον εικοστό πρώτο αιώνα;» Ενώ πρόκειται για πολλοστή επανάληψη. Το κόστος; Ποιος λογαριάζει το κόστος…