Η Λερναία Ύδρα του σεξισμού

γράφει η Έλλη Πράντζου   

Με δεδομένο το γεγονός πως εν μέσω εγκλεισμού έχουν αυξηθεί τα κρούσματα ενδοοικογενειακής κι έμφυλης βίας, μου δημιουργήθηκε ξανά η ανάγκη να εκφράσω κάποιες στοιχειώδεις σκέψεις μου όσον αφορά το φαινόμενο του σεξισμού. Και λέω ξανά γιατί δεν είναι λίγες οι φορές που έχω επιχειρήσει σχετικές αναφορές ή αναλύσεις. Ωστόσο ακόμη κι αν για αρκετούς πλέον -ευτυχώς- είναι όντως στοιχειώδεις τούτοι οι προβληματισμοί για άλλους, πολλούς, φαντάζουν υπερβολές μιας μοδάτης ομάδας λίγων “χιπστεροπαράξενων” που ωρύονται με την πρώτη ευκαιρία.

Ο σεξισμός κι η βία δε γνωρίζουν φυσικά περιορισμούς όμως παρατηρούμε πως τα θύματά του κατά πλειοψηφία αποτελούν γυναίκες κάθε ηλικίας. Φυσικά τον συναντούμε και με τη μορφή ομοφοβίας απέναντι σε άντρες και γυναίκες ομοφυλόφιλους, τρανς κλπ όπως και με διάφορα άλλα πρόσωπα αφού ξέρει να καμουφλάρεται λόγω μακρόχρονης εκπαίδευσης των ανθρώπων στο σεξιστικό/πατριαρχικό μοντέλο εδώ κι αιώνες. Σεξισμό γενικότερα βιώνουν κι οι ετεροφυλόφιλοι άντρες όταν τολμούν να υιοθετούν οτιδήποτε θυμίζει χαρακτηριστικό της “θηλυκής φύσης” με τις γυναίκες παρ’ όλα αυτά να είναι ακόμη και τότε έμμεσα θύματα εφόσον συγκρινόμενες με τον “ανδρισμό” που καλούνται να επιδείξουν τα απανταχού αρσενικά παρουσιάζονται ως κατώτερα όντα.

Φυσικά αυτού του είδους οι συμπεριφορές βασίστηκαν και βασίζονται σε ένα κοινωνικό μοντέλο το οποίο κανονικοποιεί ως φυσιολογικότητα τον γενικό διαχωρισμό μεταξύ των ανθρώπων με βάση κάποια βιολογικά χαρακτηριστικά τους, ένα από τα οποία είναι και το βιολογικό τους φύλο. Το εγκληματικό της υπόθεσης έγκειται στο ότι για να εδραιωθούν οι διαχωρισμοί κάθε είδους δε χρειάστηκε τίποτε περισσότερο από το να περαστούν στις συνειδήσεις μας ως αδιαμφισβήτητες αλήθειες. Μια πλασματική πραγματικότητα εντυπώνεται στον ανθρώπινο εγκέφαλο ως νομοτελειακή αλήθεια όταν γίνεται συνήθεια από την ώρα της γέννησής του. Έτσι ελαχιστοποιούνται οι πιθανότητες να αντιδράσει κάποιος απέναντί της. Γι’ αυτόν τον λόγο οι πιο επικίνδυνες συμπεριφορές δεν είναι οι εμφανώς βίαιες οι οποίες θα μπορούσαν όντως να προκαλέσουν κάποιες αντιδράσεις αλλά οι έμμεσες, οι κεκαλυμμένες, όσες απενοχοποιούν μια άσχημη κατάσταση μέσα από καλές προθέσεις, και καλά “αθώες πλάκες” κι εξίσου “αθώα σχόλια”.

Όταν από μικρό παιδί σου πιπιλίζουν το μυαλό με σχόλια, παρατηρήσεις κι “αστειάκια” που χωρίς κανένα περιθώριο διαφορετικής προσέγγισης τοποθετούν σε κουτάκια τους ανθρώπους διαχωρίζοντας αυθαίρετα αντρικές και γυναικείες συνήθειες με τις δεύτερες να παρουσιάζονται ως δείγματα ευαλωτότητας, αδυναμίας, υστερίας, παραλογισμού, καταπίεσης, χυδαίας προκλητικότητας κλπ δε σου χρειάζεται η πρακτική βία για να γίνεις σεξιστής. Θα γίνεις τελικά πιθανότατα το είδος του σεξιστή που όσο ο ίδιος θεωρεί ότι κάνει μια “αθώα πλάκα” ταυτόχρονα δικαιολογεί στα μάτια του εκάστοτε πρακτικά ανώμαλου και βίαιου τύπου κάθε εγκληματική σεξιστική ενέργειά του. Δεν υπάρχει, βλέπεις, πιο αποτελεσματικός τρόπος να πλάσεις την ανθρωπότητα από την έμμεση κεκαλυμμένη ανάλαφρη προπαγάνδα.

Συμπερασματικά, ένα επαναλαμβανόμενο ερέθισμα/μοτίβο δοσμένο με ανάλαφρο τρόπο γίνεται, όπως είπαμε και παραπάνω, συνήθεια. Μια συνήθεια δεν αργεί να καθιερωθεί ως καθημερινότητα. Η καθημερινότητα δεν αργεί να εντυπωθεί ως πραγματικότητα. Κι η πραγματικότητα στο μυαλό των περισσότερων ανθρώπων είναι δυστυχώς ταυτισμένη με την αλήθεια. Ποιος θα αμφισβητήσει την αλήθεια, λοιπόν; Γι’ αυτό την επόμενη φορά που θα είσαι κοντά στο να πέσεις στην παγίδα κάποιου “αθώου σχολίου” ή κάποιας “αθώας πλάκας” στάσου ένα δευτερόλεπτο και βάλε στην άκρη για λίγο τις αγνές σου προθέσεις. Σκέψου αν με αυτό που πρόκειται να πεις ενθαρρύνεις έστω και στο ελάχιστο κάποιου είδους αυθαίρετου διαχωρισμού κι αν διαπιστώσεις ότι το κάνεις σταμάτα το. Ακόμη κι αν εσύ είσαι ικανός να αντιληφθείς κάποια πράγματα δεν μπορείς να είσαι σίγουρος ότι ο δέκτης της πληροφορίας σου βρίσκεται στην ίδια φάση με εσένα.

Γι’ αυτόν ακριβώς τον λόγο φωνάζουμε πλέον “με το παραμικρό” όσοι/όσες/όσα αντιλαμβανόμαστε οποιουδήποτε είδους διαχωρισμό κι όχι από φεμινιστική μοδάτη υστερία όπως επιμένουν να ισχυρίζονται πολλοί. Υπάρχουν όντως περιπτώσεις ανθρώπων που στις παρέες ή στα κοινωνικά δίκτυα εξακολουθούν να κάνουν πλακίτσες με επίκεντρο το άκαμπτο, ξύλινο, αυθαίρετο δίπτυχο άντρας-γυναίκα προάγοντας εκτός της βιολογικής σωματικής διαφοράς των φύλων ένα σωρό άλλες αβάσιμες αερολογίες, κληρονομιά των προγόνων μας. Βοηθώντας έτσι σαφέστατα στη διαιώνισή τους και μάλιστα με τον πιο αποτελεσματικό τρόπο. Εκείνον της καλοπροαίρετης παρουσίασης έτσι κι αλλιώς αναληθών εννοιών που πλέον προσπαθούμε να ξεπεράσουμε με νύχια και δόντια αφού εκτός των άλλων επάνω τους βασίστηκαν κι οι πιο ακραίες συμπεριφορές.

Το να χρησιμοποιείς, λοιπόν, φράσεις όπως “ο φασισμός της κορεκτίλας” -που προσφάτως είδα στο status κάποιου διαδικτυακού “φίλου”- για ανθρώπους οι οποίοι προσπαθούν να πατάξουν ριζωμένες συνήθειες αιώνων επειδή θεωρείς υπερβολικές τις αντιδράσεις τους απέναντι στις “αθώες σου πλάκες” είναι τουλάχιστον χυδαιότητα. Κι αυτό γιατί δεν μπορείς να αντιληφθείς πως φασισμός είναι ό,τι με το έτσι θέλω μας έχουν παραχώσει στα κεφάλια μας εκ γενετής, όσα δεν είχαμε ποτέ την ευκαιρία από νωρίς να αμφισβητήσουμε, όσα “καλοπροαίρετα” σχόλια έγιναν το ξέπλυμα του βιαστή, όσα στερεότυπα εξωραΐζουν τις γυναικοκτονίες, όσες “αγνές προθέσεις” κι “αθώες πλάκες” ερμηνεύτηκαν ως δικαιολογία από ακραίους μισογύνηδες. Το ότι δεν είσαι εσύ βιαστής, μισογύνης, γυναικοκτόνος δε σημαίνει ότι δεν είσαι έστω κεκαλυμμένος σεξιστής που με τα “αθώα” λεγόμενά του οπλίζει το χέρι μιας ένοχης κοινωνίας, άριστης στο να κάνει τα στραβά μάτια.

Δε μας έφτασαν στα άκρα τα ίδια τα άκρα. Στα άκρα καταλήγει κανείς, δεν ξεκινά από αυτά. Στα άκρα μας έφτασαν τα “έλα μωρέ” που είπαμε εθελοτυφλώντας απέναντι σε ό,τι δε μας καθόταν καλά για να μη μας χαρακτηρίσουν υπερβολικούς. Στα άκρα φτάσαμε βηματάκι βηματάκι μέσα από μια ανάλαφρη καθημερινότητα που στοίβαξε “αθώα” σχόλια σαν πετραδάκια για να φτιάξει τελικά ολόκληρο βουνό. Ένα χέρι αρκεί, λοιπόν, να δώσει μία σε αυτό το βουνό ώστε να πέσει να μας πλακώσει. Κι αν δεν είσαι εσύ αυτό το χέρι σκέψου ότι με το δικό σου πετραδάκι συνέβαλες ώστε να φτιαχτεί αυτό το βουνό. Αντί, λοιπόν, να φωνάζεις επειδή προσβάλλεσαι όταν εμείς οι υστερικοί σε λέμε σεξιστή “με το παραμικρό” κάνε τον κόπο να προσπαθήσεις έστω να αντιληφθείς με τι έχουμε να τα βάλουμε. Παραπονιέσαι επειδή είσαι η κορυφή του παγόβουνου μα δεν καταλαβαίνεις ότι κι η κορυφή μέρος του είναι. Κι από κάπου πρέπει τέλος πάντων να αρχίσει κανείς.