Ο Αναρχος Θεός των Εξαρχείων

Του Περικλή Κοροβέση

Στην Ορθόδοξη Εκκλησία ο Θεός είναι Αναρχος. Ως εκ τούτου το βασίλειό του θα έπρεπε να ονομάζεται Αναρχία. Δεν ξέρω αν αυτό ισχύει στο ουράνιο βασίλειο. Αυτό που γνωρίζω από πρώτο χέρι είναι: Οταν κάποιος δηλώνει επισήμως πως είναι αναρχικός, δηλαδή θεωρεί την αναρχία βασίλειό του, κινδυνεύει να πάει φυλακή, ακόμα και όταν δεν έχει εκτελέσει καμία αξιόποινη πράξη.

Οι διωκτικές αρχές θα φροντίσουν να αποκτήσει κάποια της αρεσκείας τους (ας θυμηθούμε πόσοι αναρχικοί φυλακίστηκαν για το τίποτα και τελικά αθωώθηκαν). Και εδώ μπορούμε να κάνουμε διάφορες υποθέσεις για να εξηγήσουμε αυτό το φαινόμενο.

Η πρώτη έχει να κάνει με την εξουσία. Οι άθεοι, οι ειδωλολάτρες, οι εθνικοί (υπερ-εθνικοί) έχουν πάρει την εξουσία επί της γης και έχουν θέσει υπό διωγμό κάθε είδους πνευματικότητα. Ενδιαφέρονται μόνο για υλικά πράγματα και έχουν θεό τους μόνο τον Μαμωνά. Θα μπορούσαμε να πούμε για έναν διωγμό των πολιτών του βασιλείου της Αναρχίας;

Κάτι σαν τους διωγμούς των πρώτων χριστιανών; Μια δεύτερη υπόθεση είναι πως το βασίλειο της Αναρχίας είναι μόνο για τους ουρανούς, όπου βέβαια υπάρχει και ο Παράδεισος. Οι άνθρωποι λοιπόν ως νέοι «Προμηθείς» οφείλουν να κλέψουν ένα κομμάτι Παραδείσου και να το δώσουν στους ανθρώπους. Αλλά και εδώ ισχύει η προστασία της ιδιοκτησίας. Και η κλοπή διώκεται, έστω και αν αυτό αφορά ένα μικρό αγροτεμάχιο του Παραδείσου.

Στα καθ’ ημάς η λέξη αναρχία ερμηνεύεται από τους αμύητους ως το απόλυτο κακό και έχει πολλούς χαρακτηρισμούς: «χάος», «τρομοκρατία», «βομβιστικές ενέργειες», «μπαχαλάκηδες» κ.λπ. Ή ακόμα σκέτο «αναρχία» που υποδηλώνει μύρια όσα δεινά. Και είναι λογικό. Ποτέ ένα πολιτικό κίνημα, εξίσου ισχυρό με το κομμουνιστικό, που εμφανίζεται τον 19ο αιώνα, δεν απέκτησε τόσους εχθρούς όσο αυτό.

Εκτός από την άρχουσα τάξη που εξαπέλυσε εναντίον των αναρχικών απηνείς διώξεις, είχαμε και τους «συντρόφους» που πάλευαν και αυτοί για την ανατροπή του καπιταλισμού και στάθηκαν χειρότεροι διώκτες τους από τους καπιταλιστές.

Οι μπολσεβίκοι υπέγραψαν τη μεγαλύτερη σφαγή μέχρι τότε των αναρχικών στην Κρονστάνδη. Είναι λογικό λοιπόν να υπάρχει μια τέτοια εικόνα για τους αναρχικούς, αφού αυτή είναι έργο των διωκτών τους. Η αυθεντική εικόνα τους και η ιστορία τους είναι εν πολλοίς άγνωστες όχι μόνο από το ευρύτερο κοινό, αλλά ακόμα και από αδογμάτιστους αριστερούς. Σήμερα κυκλοφορούν δεκάδες αναρχικά βιβλία στα ελληνικά, είτε έργα κλασικών του αναρχισμού ή σπουδαίες μελέτες ξένων στοχαστών.

Την ανάγνωση αυτών των βιβλίων τη θεωρώ απαραίτητη για κάποιον που πιστεύει πως η Αριστερά δεν τελείωσε με τον ΣΥΡΙΖΑ. Η άμεση δημοκρατία είναι η απόσταξη του αναρχισμού. Αλλά υπάρχει και η ελληνική παραγωγή.

Ο Μιχάλης Πρωτοψάλτης, ένας από τους ιδρυτές του σύγχρονου αναρχικού κινήματος στην Ελλάδα, που μας εγκατέλειψε για την ουράνια αναρχία, συνέλεξε αναρχικά κείμενα της περιόδου 1971-78 και έκανε μια ανθολογία που εκδόθηκε μετά θάνατον («Βιβλιοπέλαγος» 2018, εκδοτικός οίκος που ίδρυσε ο ίδιος και τώρα τον συνεχίζουν επαξίως οι σύντροφοί του). Το βιβλίο λέγεται «Οταν ο κόκορας λαλούσε στο σκοτάδι». Το άλλο βιβλίο είναι το «Αναρχικό Λεξικό» του χαλκέντερου Γιάννη Φούντα («Εκδόσεις των Συναδέλφων» 2015).

Αυτό το δίτομο έργο, που περιλαμβάνει σχεδόν όλους τους αναρχικούς ή αναρχίζοντες όλων των εποχών (από Ρουσό μέχρι Μπουκετσίδη), περιέχει όχι μονάχα βιογραφικά και δράση των προσώπων που αναφέρονται, αλλά και οτιδήποτε άλλο αφορά το αναρχικό κίνημα (ιστορικά γεγονότα, ντοκουμέντα κ.λπ.). Ιδιαίτερα πρέπει να σταθούμε στο πλούσιο φωτογραφικό υλικό με σπάνιες φωτογραφίες. Αυτό το λεξικό είναι απαραίτητο για να διαβαστεί σωστά το βιβλίο του Πρωτοψάλτη, που δεν πρόλαβε να το επεξεργαστεί όσο έπρεπε.

Η εισαγωγή είναι ημιτελής και ο υπομνηματισμός ελλιπής. Στο λεξικό υπάρχει ένας πλούσιος κατάλογος των εντύπων που αναφέρει ο Πρωτοψάλτης μαζί με την ιστορία τους. Ακόμα υπάρχει μια πλήρης παρουσίαση των εκδοτικών οίκων που βγάζουν βιβλία τα οποία σχετίζονται με την αναρχία. Και έτσι όποια απορία έχεις από το βιβλίο του Μιχάλη τη λύνεις χρησιμοποιώντας το άλλο του Γιάννη.

Και όχι μόνο αυτό. Απαντάει σε μια σειρά ερωτήματα. Ενα λεξικό γραμμένο με χιούμορ και σε κάποια σημεία σαρκαστικό. Δεν έχει τίποτα το προπαγανδιστικό ή το δοξαστικό. Σε αυτή την ανθολογία βρίσκουμε εν σπέρματι όλο τον προβληματισμό για τα νέα κινήματα.

Γυναίκες, ομοφυλόφιλοι, περιβάλλον, αντιμιλιταρισμός, άμεση δημοκρατία. Και η κριτική για την «ένοπλη υποδειγματική πράξη», καταλυτική και με πλήρη επιχειρηματολογία για το αδιέξοδό της και τον ρόλο που παίζει στην ενίσχυση της κρατικής καταστολής. Κάποια από αυτά τα κείμενα είναι ακόμα επίκαιρα, αν και πέρασε από τότε σχεδόν μισός αιώνας. Αλλά παρά τις ιδέες, στιβαρό αναρχικό κίνημα δεν έχουμε.

* Οι μελετητές του αναρχισμού δεν συμπίπτουν για τις απαρχές του. Κάποιοι τις τοποθετούν στους Αναβαπτιστές του Μεσαίωνα. Θρησκευτικό κίνημα που ήθελε τον Παράδεισο επί της γης. Υπάρχει και η άποψη ότι η Αθηναϊκή Δημοκρατία ήταν ένα ολοκληρωμένο και επιτυχημένο μοντέλο αναρχίας. Ακόμα υποστηρίζεται η άποψη πως η αναρχία ήταν η πρώτη μορφή οργάνωσης της ανθρωπότητας.