Η ηθική της ευθύνης

γράφει ο Δημήτρης Κλαράκης

Ο ελληνικός λαός τόσο στις εθνικές εκλογές στις 25/01/2015, όσο και στο πρόσφατο δημοψήφισμα, εκφράστηκε ξεκάθαρα  και επιβεβαίωσε την επιθυμία του για διαπραγμάτευση και συμφωνία εντός Ε.Ε και ευρωζώνης και όχι για ρήξη. Τόσο απλά και τόσο ξεκάθαρα, η κυβέρνηση δεσμευόταν να ενεργήσει εντός του πλαισίου της εντολής αυτής. Άλλωστε τόσο οι προεκλογικές εξαγγελίες του ΣΥΡΙΖΑ, όσο και η απόφαση του ιδρυτικού συνεδρίου το 2013, κατοχυρώνουν τον ευρωπαϊκό προσανατολισμό της χώρας, με όρους όμως αλληλεγγύης και δημοκρατίας, ως ισότιμου μέλους με επίλυση του μεγάλου προβλήματος του δημοσίου χρέους της και τερματισμού της ακραίας λιτότητας.

Δύο δυνατότητες υπήρχαν για την κυβέρνηση :

1. Ρήξη και έξοδος από το ευρώ με άτακτη ή συντεταγμένη χρεοκοπία
2. Συμβιβασμός και συμφωνία εντός ευρωζώνης

 1.    Άτακτη χρεοκοπία

Αν η Ελλάδα εκείνο το πρωί της Δευτέρας δεν είχε μια συμφωνία, θα χρεοκοπούσε και τυπικά ενώ θα υπήρχαν ποικίλες άμεσες αρνητικές συνέπειες όπως η διακοπή της χρηματοδότησης από τον ELA στις τράπεζες, ενώ τα σχετικά ποσά που είχαν δοθεί θα καθίσταντο άμεσα απαιτητά. Το χρηματοπιστωτικό σύστημα θα κατέρρεε, η χώρα θα βρισκόταν μπροστά σε εξαιρετικά δύσκολες και ακραίες καταστάσεις σε όλους τους τομείς, διατηρώντας στις πλάτες της ένα δυσβάστακτο δημόσιο χρέος. Ας τονιστούν δυο πράγματα.

1)            Η επιστροφή σε ένα εθνικό νόμισμα απαιτεί προεργασία τουλάχιστον ενός οκταμήνου- δεκαμήνου και χρηματοδότηση περί τα 60 δις ευρώ. Ούτε η απαραίτητη προεργασία είχε γίνει ούτε και τα ταμειακά αποθέματα υπήρχαν για να στηριχθεί ένα τέτοιο αβέβαιο εγχείρημα. Επιπλέον το νέο νόμισμα θα ήταν διαρκώς εκτεθειμένο σε ασφυκτικές πληθωριστικές πιέσεις με διαρκείς απομειώσεις της πραγματικής του αξίας έναντι της αναγραφόμενης ονομαστικής, μειώνοντας την αγοραστική μας δύναμη σε επίπεδα πολύ χαμηλότερα από τη σημερινή κατάσταση.

2)            στις ελληνικές τράπεζες υπάρχουν σήμερα λογιστικά 115 δις σε καταθέσεις, τυπωμένο, όμως πραγματικό χρήμα στα ταμεία μόλις 1,2 δις ευρώ. Από τον ELA έχουμε λάβει περίπου 90 δις ευρώ για τις τράπεζες μας. Αντιλαμβανόμαστε όλοι την πλήρη δυσαναλογία. Αν δεν υπήρχε συμφωνία θα έκλεινε ο ELA και τότε το σύνολο σχεδόν των καταθέσεων θα χανόταν γιατί τα 90 δις θα καθίσταντο άμεσα απαιτητά. Αυτές οι καταθέσεις όμως ανήκουν στους ανθρώπους που δεν έστειλαν τα χρήματα τους στο εξωτερικό, ούτε τα έκρυψαν σε σεντούκια και θυρίδες.

Αξίζει επίσης να σημειωθεί, για να αντιληφθούμε την πραγματική κατάσταση της εθνικής οικονομίας, ότι στις 28/01/2015 η νέα κυβέρνηση ενημερώθηκε από το Γενικό Λογιστήριο του Κράτους ότι έλειπαν περίπου 530 εκ ευρώ για πληρωμή μισθών και συντάξεων. Αυτό το success story κλήθηκε να διαχειριστεί η σημερινή κυβέρνηση.

2. Συντεταγμένη χρεοκοπία και έξοδος από το ευρώ

Μια συντεταγμένη χρεοκοπία και έξοδος από το ευρώ απαιτεί συμφωνία με τους εταίρους μας για να επέλθει, καθώς δεν προβλέπεται καμία διαδικασία εξόδου (ακούσια ή εκούσια) μέλους από το ευρώ διότι  η συμμετοχή θεωρείται αμετάκλητη. Η συμφωνία αυτή  θα έθετε τους όρους της αποχώρησης μας από τη ζώνη του ευρώ ρυθμίζοντας διάφορα ζητήματα όπως πχ της διαδικασίας αποπληρωμής των χρεών από τα δάνεια που λάβαμε από τα 2 πρώτα μνημόνια, της απαιτούμενης χρηματοδότησης για το πρώτο διάστημα, κλειδώματος ισοτιμίας προκειμένου να θωρακιστεί το νέο νόμισμα στις κερδοσκοπικές επιθέσεις και στις πληθωριστικές πιέσεις. Πολύ απλά και νέο μνημόνιο θα υπογράφαμε και από το ευρώ θα είχαμε εξέλθει.

3. Συμβιβασμός

Μετά από μια πολύμηνη μάχη, μέσα σε ένα εντελώς αφιλόξενο πολιτικά περιβάλλον με συσχετισμούς δυνάμεων σε βάρος της χώρας μας, με νεοφιλελεύθερους κύκλους να έχουν έτοιμο και σε εφαρμογή σχέδιο άτακτης χρεοκοπίας της χώρας μας ο πρωθυπουργός Α. Τσίπρας βρέθηκε μπροστά σε ένα ωμό εκβιασμό: ρήξη και χρεοκοπία ή μια δύσκολη  συνθηκολόγηση. Μπροστά σε αυτό το δίλημμα αναμετρήθηκε με τις ιστορικές του ευθύνες, να επιλέξει ανάμεσα σε μια επώδυνη συμφωνία ή σε μια ρήξη υψηλού ρίσκου, με σενάρια αμφιβόλου ποιότητας και αξιοπιστίας (ρήξης, δραχμής, παράλληλων νομισμάτων κλπ) διακινδυνεύοντας τις ζωές 10 εκ. ελλήνων.

Οι νεοφιλελεύθεροι κύκλοι είχαν στήσει καρτέρι θανάτου στην Ελλάδα, όντας οι φανατικότεροι υποστηρικτές ενόςgrexit, το οποίο σχεδίαζαν και υποδαύλιζαν. Εν τέλει η Γερμανία αποδέχθηκε μια συμφωνία, που όσο σκληρή και αν είναι για εμάς, στην πραγματικότητα σε μεγάλο βαθμό δεν την επιθυμούσε καθώς προέτασσε την έξοδο μας ως πολιτική της επιλογή, όπως φάνηκε.

Η συμφωνία αποτελεί αναμφίβολα ένα νέο μνημόνιο, ένας όρος που στο συλλογικό υποσυνείδητο του λαού μας μετά από όσα ζήσαμε έχει δαιμονοποιηθεί και δικαίως. Ουσιαστικά αποτελεί όμως τη συνήθη διεθνή νομική ορολογία «memorandum of understanding» (μνημόνιο κατανόησης) για την περιγραφή ενός συμβατικού κειμένου αμοιβαίων υποχρεώσεων. Είναι μια δύσκολη συμφωνία, κόντρα στις προεκλογικές εξαγγελίες και τις αρχές του ΣΥΡΙΖΑ. Με την υπογραφή της όμως αποφύγαμε τα χειρότερα, τα χειρότερα για το λαό, κερδίσαμε χρόνο για να ανατάξουμε, να μεταβληθούν οι συνθήκες στην Ευρώπη (έρχονται εκλογές στην Ισπανία).

Η συμφωνία αυτή πέρα από τα δύσκολα μέτρα που περιέχει, θέτει στο τραπέζι την κουβέντα για την απομείωση του ελληνικού χρέους,  κλειδώνει ένα επενδυτικό πακέτο 35 δις με διασφαλισμένες παράλληλα τις χρηματοδοτικές ανάγκες της χώρας για μια τριετία.

Αν τα ξημερώματα εκείνης της Δευτέρας ο Αλέξης έπαιρνε το σακάκι του και επέστρεφε στην Ελλάδα λέγοντας ένα περήφανο ΟΧΙ θα έμενε απόλυτα συνεπής στην ηθική των πεποιθήσεων του, της ιδεολογίας και των αρχών του. Προφανώς θα αποθεώνονταν τις πρώτες ώρες από εκατομμύρια κόσμου στις πλατείες ως ήρωας, αλλά μετά τι θα ακολουθούσε. Μετά θα άρχιζαν όλα τα προβλήματα, οι αντιδράσεις, οι συνέπειες. Εύκολα μπαίνεις ηρωικά μετά βαΐων και κλάδων στα Ιεροσόλυμα εξίσου εύκολα καταλήγεις στο σταυρό του μαρτυρίου από τους ίδιους που σε αποθέωναν.

Ποιους άραγε θα ευνοούσε μια χρεοκοπία στην παρούσα συγκυρία; Σίγουρα όσους φυγάδευσαν τα κεφάλαια τους στο εξωτερικό τα οποία θα επαναπάτριζαν για να αγοράσουν τα πάντα ως αποικιοκράτες, με όπλο το ισχυρό ευρώ έναντι του αδύναμου εγχώριου και υποτιμημένου νομίσματος. Σε μια ενδεχόμενη χρεοκοπία ούτε το χρέος της χώρας θα διαγραφόταν, ούτε τα ιδιωτικά χρέη προς τις τράπεζες και στο δημόσιο.  Σε μια χρεοκοπία οι καταθέσεις των πολιτών στις τράπεζες θα εξανεμίζονταν, και κόποι μιας ζωής θα χάνονταν.

Αντί λοιπόν να προτάξει την ιδεολογική καθαρότητα νίπτοντας τας χείρας προ της καταστάσεως ως άλλος Πόντιος Πιλάτος, αντί να αναφωνήσει απελθέτω απ  εμού το ποτήριον τούτο, o  Τσίπρας ανέλαβε τις ευθύνες που του αναλογούσαν και δέχθηκε μια συνθηκολόγηση. Μια συνθηκολόγηση που διέσωσε το στράτευμα, για να δώσει την επόμενη κρίσιμη μάχη για την ανάταξη της πατρίδας, του λαού. Δεν υπέταξε τις τακτικές στο στόχο, αλλά προκειμένου να διατηρήσει ζωντανό το στρατηγικό στόχο σωτηρίας της κοινωνίας, αναπροσάρμοσε τις τακτικές κινήσεις.

Την κρίσιμη στιγμή έκανε την επιλογή του ως πρωθυπουργός όλων των Ελλήνων, όχι ως πρόεδρος ενός κόμματος, και προέταξε την ηθική της ευθύνης, μένοντας πιστός στη λαϊκή εντολή για συμβιβασμό και όχι ρήξη. Αποτόλμησε τη ρήξη με το ίδιο του το κόμμα για να διασφαλίσει τα ταξικά συμφέροντα των λαϊκών στρωμάτων, τη σωτηρία της κοινωνίας.

Αν αυτό δεν είναι ριζοσπαστικό, αριστερό τι θα ήταν εν προκειμένω? Να παραδώσει τη χώρα και το λαό στην άβυσσο ενός αχαρτογράφητου ωκεανού?

Η σημερινή κυβέρνηση πρέπει να δώσει τον αγώνα μέχρι τέλους. Στον αγώνα αυτό ουδείς δικαιούται να φυγομαχήσει, να δραπετεύσει, όποιος το πράξει θα κριθεί από την ιστορία. Το μόνο που διευκολύνει μια τέτοια στάση φυγής και αποφυγής ευθυνών είναι η ποθητή, για πολλούς εντός και εκτός Ελλάδος, ανατροπή μιας κυβέρνησης που ενόχλησε το κατεστημένο γιατί τάραξε τα λιμνάζοντα νερά, εντός και εκτός Ελλάδος, μίλησε με ξεχασμένους όρους στην Ευρώπη (δικαιοσύνη, αλληλεγγύη, βιωσιμότητα, δημοκρατία), ξανάβαλε την πολιτική στο επίκεντρο σε βάρος τεχνοκρατικών μαθηματικών υπολογισμών.