Διαφθορά: Η «γάτα» και το «ποντίκι»

γράφει ο Γιάννης Μάρκοβιτς*

Όλοι ξέρουμε τις δύο κλασικές φιγούρες των κινουμένων σχεδίων, τον Τομ και τον Τζέρι. Τον γάτο Τομ που κυνηγάει με απίστευτη εμμονή το ποντίκι Τζέρι, αλλά καταλήγει στην αποτυχία και στον εξευτελισμό. Ο Τζέρι σκαρφίζεται τρομερά κόλπα και καταφέρνει, με αρκετή δόση βίας, να ξεφύγει από τον Τομ και να του κάνει τη «ζωή μαρτύριο». Αυτά όμως γίνονται σε ιστορίες κινουμένων σχεδίων και το κυνηγητό και οι καταδιώξεις φροντίζουν να διασκεδάζουν τα παιδιά και ενίοτε τους μεγάλους.

Η αναφορά μας στη γάτα και στο ποντίκι είναι αλληγορική και σχετίζεται με τη διαφθορά. Σε αυτό και σ’ επόμενα άρθρα, επικεντρωνόμαστε στη διαφθορά, πρόβλημα και παθογένεια που βρίσκεται στην κορυφή της πολιτικής, οικονομικής και κοινωνικής ζωής.     Κλείνοντας μάτια και αφτιά, της προσφέρουμε αβίαστα την απαραίτητη «σπορά». Όσο παραμένει σκιώδης ή συντηρείται μέσα από διαπροσωπικές συζητήσεις και σχολιασμούς, τόσο αφήνεται ελεύθερη να «κάνει παιχνίδι» και να πολλαπλασιάζει τα καρκινικά της κύτταρα στην κοινωνία.

Το κυνήγι της διαφθοράς είναι όπως μια καταδίωξη γάτας και ποντικού. Ο διεφθαρμένος (το «ποντίκι»), είναι καλύτερα έτοιμος και οργανωμένος από τον ελεγκτή (η «γάτα»). Ως επί το πλείστον (είτε από πρόθεση και με δόλιους σκοπούς, είτε λόγω κακού σχεδιασμού και αρνητικών συγκυριών), η «γάτα» περιμένει -χωρίς κίνητρα και στόχους- πότε το «ποντίκι» θα πάει μόνο του στην κακοσχεδιασμένη και απαρχαιωμένη «φάκα». Οι «φάκες» που έχουν φτιαχτεί όλα αυτά τα χρόνια είναι άχρηστες. Ήρθε η ώρα να σηκωθεί η «γάτα» και να κυνηγήσει. Να μπει στο μυαλό του «ποντικού», να μάθει πως σκέφτεται και πως πράττει.

Η γάτα και το ποντίκι είναι ρόλοι. Οι διώκτες, οι ελεγκτές είναι οι «γάτες» και οι οικονομικοί εγκληματίες τα «ποντίκια». Οφείλουμε να μάθουμε -ως καλοί ηθοποιοί- και τους δύο ρόλους. Ειδάλλως θα είμαστε αναποτελεσματικοί και θα συναντούμε δυσκολίες ακόμα και με τον δικό μας ρόλο. Εμείς αποφασίζουμε αν θέλουμε να είμαστε καλοί σ’ αυτό που κάνουμε και αν θέλουμε ν’ αφήσουμε άλλους να μας λένε τι πρέπει να κάνουμε.

Σε κάθε ιστορία διαφθοράς «μπλέκεται» η γάτα και το ποντίκι. Ένα κυνήγι, όπου τα ίχνη που αφήνει το «ποντίκι» είναι επιμελώς καλυμμένα, καθώς και η προετοιμασία της «γάτας» να τα ακολουθήσει και να τα αποκαλύψει είναι επιδεικτικά ελλιπής. Ευτυχώς που, αρκετές φορές, η υπερβολική έπαρση και η σιγουριά του «ποντικού», η βεβαιότητα ότι δεν τον ακουμπάει κανείς ή ότι έχει την ικανότητα να βρίσκει τρόπους για να γλυτώνει, τον καθιστά ευάλωτο και επιρρεπή στο λάθος και στην απροσεξία (όπως συνέβη σε αρκετές περιπτώσεις των τελευταίων χρόνων• πιάστηκαν διότι θεωρούσαν ότι δεν υπάρχει περίπτωση να στους συλλάβει κανένας).

Αυτή είναι μια «μάχη» που σ’ ευρύτερο επίπεδο αφορά όλη την κοινωνία, είναι ένας «πόλεμος» με το οικονομικό έγκλημα, στον οποίο συνεχώς θα εφευρίσκονται νέοι τρόποι διάπραξης των αδικημάτων, νέα μέσα για την αποκάλυψη και σύλληψη των εγκληματιών, αλλά και πιο πολλές προσπάθειες για να καλύπτονται τα ίχνη τους. Επίσης, δεν αφορά μόνο σε όσους θεωρούνται ως άμεσα «εμπλεκόμενα μέρη», το διώκτη και τον διωκόμενο, τη «γάτα» και το «ποντίκι». Αφορά τους πάντες. Εμπλέκει την κοινωνία. Γιατί η διαφθορά, όπως και ο πόλεμος, έχουν «παράπλευρες απώλειες».

Σ’ αυτή την κατεύθυνση οι πολίτες πρέπει να είναι ενεργοί και συμμέτοχοι, οφείλουν να στέκονται με την πλευρά της δίωξης και της καταπολέμησης του οικονομικού εγκλήματος και της διαφθοράς. Σε διαφορετική περίπτωση, η αναζήτηση «μάγων» και «από μηχανής θεών» είναι επικίνδυνη, μοιρολατρική, ηττοπαθής και διαιωνίζει το πρόβλημα σε βαθμό που το κάνει ένα με την καθημερινότητα των ανθρώπων. Τότε η διαφθορά παύει να είναι επιβλαβής και ζημιογόνα, αλλά αναγορεύεται ως το «αναγκαίο κακό». Εκείνη τη στιγμή, η κοινωνία παραδίδεται στο διαφθορέα, το μέλλον υποθηκεύεται και οι συνειδήσεις εκφυλίζονται.

* Ο Γιάννης Μάρκοβιτς κατέχει διδακτορικό δίπλωμα στο μάνατζμεντ (Aston Business School, Βρετανία) και είναι οικονομικός επιθεωρητής στο Υπουργείο Οικονομικών. Από τις εκδόσεις University Studio Press κυκλοφορεί το σύγγραμμα του Γιάννη Μάρκοβιτς «Στα ίχνη του οικονομικού εγκληματία: Εγχειρίδιο θεωρίας και πρακτικής»