Μια δόση ανθρωπιάς και δημοκρατίας στον Ελαιώνα

γράφει η Ντίνα Δασκαλοπούλου

«Γκολ» στα φαρσί σημαίνει λουλούδι. Είναι ένα γκολ με πράσινα πέταλα και μπλε μίσχο αυτό που μου προσφέρει η Σάρα. Είναι το δεύτερο γκολ που μου δίνει αφού το πρώτο σχεδόν έλιωσε στη ζέστη του μεσημεριού. Η Σάρα φτιάχνει λουλούδια από πλαστελίνη κάτω από την τεράστια τέντα που στεγάζει τον παιδότοπο του Ελαιώνα.

Ανάμεσα σε τριαξονικά και νταλίκες, στη μέση ενός αχανούς πουθενά με αποθήκες, βρίσκεται αυτός -ο πρώτος στην Ελλάδα και πρωτοποριακός για την Ευρώπη- ανοιχτός χώρος προσωρινής φιλοξενίας για τους πρόσφυγες.

Μόλις λίγους μήνες πριν η Ελλάδα αντιμετώπιζε τους πρόσφυγες, τους ανθρώπους που ζητούσαν άσυλο, τους ανήλικους, τους ανάπηρους κι όσους δεν ήταν εφικτή η απέλασή τους σαν απειλή. Με βάση το δόγμα «να τους κάνουμε τον βίο αβίωτο» και κουρελιάζοντας το διεθνές δίκαιο, η προηγούμενη κυβέρνηση στοίβαζε εκείνους που όφειλε να προστατεύει για περισσότερους από 18 μήνες σε καγκελόφραχτα κέντρα κράτησης.

Τώρα, επιτέλους, τουλάχιστον στον Ελαιώνα, η πολιτεία αντιμετωπίζει τους πρόσφυγες ως επισκέπτες που κάνουν μια στάση στο μακρύ ταξίδι τους προς την Ευρώπη.

Εναν μήνα μετά την έναρξη της λειτουργίας του, ο ανοιχτός χώρος προσωρινής φιλοξενίας σώζει τη συλλογική μας αξιοπρέπεια που τραυματίζουν οι σκληρές εικόνες με τους πρόσφυγες να στοιβάζονται στα νησιά, τα πλάνα με την κακοποίησή τους από την αστυνομία, οι αγριευτικές πληροφορίες για τα δίκτυα εκμετάλλευσής τους.

Ετσι, ένα απόγευμα στον Ελαιώνα μπορεί να είναι μια καλή δόση ανθρωπιάς και δημοκρατίας: εδώ η Ελλάδα είναι μια πολιτεία που συντάσσεται με τον νόμο, το διεθνές δίκαιο και τα διεθνή πρότυπα φιλοξενίας προσφύγων. Κι εδώ οι Ελληνες δείχνουν το πιο ωραίο, το αλληλέγγυο και φιλόξενο πρόσωπό τους.

Αλλυλεγγύη

Στον χώρο φιλοξενίας έρχονται συνεχώς Αθηναίοι, κρατώντας στα χέρια τους ό,τι μπορούν να προσφέρουν, από ένα πακέτο μπισκότα μέχρι επαγγελματικούς βραστήρες για το νερό. «Ακόμα κι αυτό που μπορεί να φαίνεται η πιο μικρή δωρεά, εδώ είναι πολύτιμη», μας λέει η κοινωνική λειτουργός του Ερυθρού Σταυρού, Μαρία Συμεού. «Χτες μας έφεραν πατατάκια, τα πιτσιρίκια το καταχάρηκαν». Μαζί με τη Μαρία δουλεύουν εθελοντικά εδώ και άνθρωποι από τα τρία σώματα του Ερυθρού Σταυρού (την κοινωνική πρόνοια, τους σαμαρείτες και τους νοσηλευτές).

Η Μύριαμ είναι μία από τις εθελόντριες στον παιδότοπο. Εχει εργαστεί για χρόνια σε αποστολές του ΟΗΕ κι έχει διεθνή εμπειρία. «Εδώ οι άνθρωποι, επαγγελματίες κι εθελοντές, δουλεύουν με την ψυχή τους, δεν το κάνουν τυπικά ούτε απλώς εκπληρώνουν τις υποχρεώσεις τους και φεύγουν», λέει η Μύριαμ.

«Στον παιδότοπο έρχονται σχεδόν καθημερινά εθελοντές δάσκαλοι και νηπιαγωγοί, άνθρωποι που κάνουν δημιουργικό παιχνίδι». Λίγο αργότερα, μια νεαρή κοπέλα μπαίνει ντροπαλά στο κοντέινερ που στεγάζει τον Ερυθρό Σταυρό: «Γεια σας, έχω κάνει αίτηση για εθελόντρια». Οι νέοι της «συνάδελφοι» της δίνουν το κόκκινο γιλέκο και ξεκινάνε για την πρώτη της αποστολή.

«Τι κάνεις; Εγώ είμαι καλά, πολύ καλά». Ο Χουσεΐν βρίσκεται στην Ελλάδα εδώ και τρεις μήνες. Είναι 8 χρόνων και χαμογελάει πλατιά με τα στραβά του δοντάκια. Μαθαίνει ελληνικά με απίστευτα γρήγορο ρυθμό, αλλά «υπάρχουν τόσες πολλές λέξεις! θέλω να μάθω όλες τις λέξεις!»

Ο Χουσεΐν περιμένει πρόσκληση από τα αδέλφια του που ζουν στη Γερμανία ώστε να μεταναστεύσει εκεί μαζί με την υπόλοιπη οικογένειά του. Ο Χουσεΐν δεν πρόλαβε να πάει σχολείο στο Ουρουζγκάν, ήταν πολύ μικρός όταν οι Ταλιμπάν τους ανάγκασαν να φύγουν από το χωριό τους. Πήγε όμως δύο τάξεις στο Ιράν και δηλώνει πολύ περήφανος που έμαθε να γράφει και να διαβάζει στα φαρσί.

Τώρα, παρόλο που ξέρει ότι θα φύγει μια μέρα, θέλει να μάθει ελληνικά. Στο κοντέινερ όπου μένει με τους γονείς και τα αδέλφια του, ελάχιστα πράγματα ανήκουν στον Χουσεΐν: οι μαρκαδόροι κι οι ζωγραφιές του, μερικά παιχνίδια κι ένα πράσινο μπαλόνι. «Να το πάρεις εσύ, θέλω να είναι δικό σου», λέει ο Χουσεΐν και με παίρνει από το χέρι για να γνωρίσουμε τους φίλους του.

Υπάρχουν τρία στοιχεία που είναι κοινά σε όποιον καταυλισμό προσφύγων κι αν πάει κανείς, από το Σουρούτς μέχρι τον Ελαιώνα.

Το πρώτο είναι η εξαιρετική ευγένεια των ανθρώπων: ένας βαθύς σεβασμός στον χώρο και τον διπλανό τους, στη χώρα που τους φιλοξενεί.

Το δεύτερο είναι η γενναιοδωρία: οι άνθρωποι θέλουν να σου προσφέρουν κάτι κι εκείνοι - ένα τσάι, μια μαντίλα, μια ζωγραφιά, ένα πράσινο μπαλόνι.

Το τρίτο είναι ο τρόπος που έχουν τα παιδιά να χαμογελούν παντού και πάντα. Ακόμα και η μικρούλα Ελχαμ, που κάποιο πρόβλημα στα μάτια την κάνει να μισοβλέπει και να κινείται δειλά.

«Οι γιατροί στο Ιράν μάς είπαν πως μόνο στην Αγγλία θα γίνει καλά, εκεί θέλουμε να πάμε», λέει η 29χρονη Ζάχρο. Η μαμά τής Ελχαμ έχει μόλις φτάσει στον Ελαιώνα. Από τη Μυτιλήνη πήγαν οικογενειακώς στην πλατεία Βικτωρίας κι εκεί κάποιος γνωστός τους τους είπε ότι υπάρχει χώρος φιλοξενίας. «Θα πάρουμε μια ανάσα και θα συνεχίσουμε», λέει η Ζάχρο, «θα περπατήσουμε μέχρι την Αγγλία».

Καλώς ή κακώς, προσπαθώ να της εξηγήσω πόσο μακριά είναι η Αγγλία και τι συμβαίνει σ’ αυτή τη διαδρομή, που χώρες όπως η Ουγγαρία την κάνουν εφιαλτική. «Να σου εξηγήσω εγώ», αντιτείνει η Ζάχρο. «Οταν ξεκινήσαμε, δεν ξέραμε τίποτα. Ούτε τώρα ξέρουμε και δεν μας νοιάζει. Ρωτάμε, περπατάμε, φεύγουμε. Δεν θα σταματήσω να περπατάω για κανέναν λόγο μέχρι την Αγγλία».

Στα φαρσί

«Μαν χαμπαρνιγκόραμ» στα φαρσί σημαίνει «είμαι δημοσιογράφος». «Μαναμ- χάτομ Μπεμπεγκιούλ», με λένε Μπεμπεγκιούλ, απαντά εκείνη προσπαθώντας να καταλάβει γιατί, στα 58 της, αυτή η νοικοκυρά και μητέρα πέντε παιδιών μπορεί να ενδιαφέρει μια εφημερίδα.

«Να πείτε στον κόσμο για το ταξίδι σας, να καταλάβουν γιατί πρέπει να ανοίξουν τα σύνορα», εξηγώ και η Μπεμπεγκιούλ αποφασίζει να μιλήσει. «Ενα πέρασμα θέλουμε μόνο, μια ανάσα να πάρουμε, δεν θα μείνουμε στην πατρίδα σας», λέει.

«Φανταστείτε στο χωριό σας να έρχονται μια οι Ταλιμπάν και μια οι ISIS, να δολοφονούν, να βιάζουν, να σας παίρνουν τα χωράφια, να μην ξέρετε αν τα παιδιά σας θα είναι ζωντανά αύριο. Από εκεί φύγαμε. Και τώρα περπατάμε, περπατάμε, περπατάμε ασταμάτητα. Αφήστε μας να συνεχίσουμε το περπάτημα, αφήστε μας να φτάσουμε κάπου».

Γιατί χρειαζόμαστε Ελαιώνες και όχι Αμυγδαλέζες

Το εγχείρημα, που στις 17 Σεπτέμβρη έκλεισε έναν μήνα λειτουργίας, ξεκίνησε υπό το βάρος της κατάστασης στο Πεδίον του Αρεως.

Το προτελευταίο Σάββατο του Ιουλίου τα συναρμόδια υπουργεία Υγείας, Εργασίας και Μεταναστευτικής Πολιτικής μαζί με τον Δήμο Αθηναίων (στον οποίο ανήκει ο χώρος) και την Περιφέρεια Αττικής κατέληξαν στη δημιουργία ενός ανοιχτού κέντρου προσωρινής φιλοξενίας.

Ο Ελαιώνας στήθηκε με βάση τα διεθνή πρότυπα κι έχει τη δυνατότητα να φιλοξενήσει περίπου 700 άτομα. Από τις 16 Αυγούστου μέχρι τις 10 Σεπτέμβρη έχει φιλοξενήσει πάνω από 4.656 ανθρώπους, που παραμένουν εδώ κατά μέσο όρο τρεις μέρες.

Οπως εκτιμούν ειδικοί, με τα χρήματα που ξοδεύτηκαν για την Αμυγδαλέζα θα μπορούσαν να φτιαχτούν δέκα εγκαταστάσεις όπως ο Ελαιώνας.

Εδώ συνεργάζονται υπουργεία, ο Δήμος Αθηναίων, η Περιφέρεια Αττικής, φορείς και οργανώσεις. Ο Ερυθρός Σταυρός έχει αναλάβει τη διανομή του φαγητού, τον παιδότοπο κ.ά. Το Πολεμικό Ναυτικό παρασκευάζει το μεσημεριανό και η ΜΚΟ Νόστος το βραδινό.

Η Αστυνομία φυλάει εξωτερικά τον χώρο. Η Υπηρεσία Ασύλου ενημερώνει τους φιλοξενούμενους για τις σχετικές διαδικασίες.

Η Υπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ έχει αναλάβει τη νομική ενημέρωση και τους βοηθάει στη διαδικασία της οικογενειακής επανένωσης.

Η Praxis έχει στείλει εθελοντές κοινωνικούς λειτουργούς. Το ΚΕΕΛΠΝΟ διαθέτει γιατρούς και νοσηλευτές.

Αν θέλετε κι εσείς να βοηθήσετε, μπορείτε να επικοινωνήσετε με οποιαδήποτε οργάνωση ή να πάτε απευθείας στον Ελαιώνα μέχρι τις 10 το βράδυ.