To σχέδιο για να εισπραχθούν τα «κόκκινα» δάνεια

γράφει ο Βασίλης Γεώργας

Σκληρό για τους δανειολήπτες με «κόκκινα» δάνεια αλλά κυρίως για τους «στρατηγικούς κακοπληρωτές» προμηνύεται το τρίτο μνημόνιο.

Η συμφωνία κυβέρνησης - πιστωτών σε τίποτα δεν θυμίζει τις προεκλογικές εξαγγελίες για «νέα σεισάχθεια», ενώ το μοντέλο που όλα δείχνουν ότι τελικά υιοθετείται βρίσκεται μακριά και από την επιδίωξη της κυβέρνησης να θεσπίσει κεντρικό φορέα διαχείρισης των μη εξυπηρετούμενων δανείων ώστε η αντιμετώπιση του προβλήματος να έχει «κοινωνικό πρόσημο» για νοικοκυριά και σίλης πό την άλλη οι θεσμοί αποδέχθηκαν τη θέση της κυβέρνησης να μην επιτραπεί στην Ελλάδα η πώληση «κόκκινων» δανείων σε distress funds (επενδυτές «της δυστυχίας» όπως αποκαλούνται αυτά τα χαρτοφυλάκια διεθνώς) και όλα δείχνουν ότι θα καθιερωθεί ένα «υβριδικό» μοντέλο που πιθανόν θα προβλέπει την απευθείας διαχείριση των μη εξυπηρετούμενων δανείων από τις τράπεζες σε συνεργασία με εξειδικευμένες εισπρακτικές εταιρείες.

Το πέπλο προστασίας του κράτους θα συνεχίσει να υπάρχει αποκλειστικά πλέον μόνο για όσους δανειολήπτες περάσουν από την κρησάρα του συστήματος διαλογής μεταξύ «καλόπιστων» και «κακόπιστων» οφειλετών. Η προστασία από πλειστηριασμούς και καταδιωκτικά μέτρα θα ισχύει μετά την 1.1.2016 για εκείνους που θα μπορούν να αποδείξουν με αυστηρά κριτήρια ότι βρίσκονται σε οικονομική αδυναμία να εξοφλήσουν τις υποχρεώσεις τους.

Αναπάντητο είναι το ερώτημα αν οι δανειστές θα ανάψουν το πράσινο φως ώστε να υπάρξει νέα νομοθετική ρύθμιση για την αναστολή των πλειστηριασμών πρώτης κατοικίας μέχρι το τέλος του έτους. Στο μεσοδιάστημα η κυβέρνηση θα συνεχίσει να διαπραγματεύεται με τους δανειστές για το τελικό σχέδιο που θα τεθεί σε εφαρμογή στις αρχές του επόμενου έτους.

Την ευθύνη για τη ρύθμιση και την είσπραξη των ανεξόφλητων στεγαστικών, καταναλωτικών και επιχειρηματικών δανείων, που αναμένεται σύντομα να υπερβούν τα 100 δισ. ευρώ, θα αναλάβουν οργανωμένα πλέον και με διαδικασίες fast track οι ίδιες οι τράπεζες σε συνεργασία με εταιρείες που θα παρέχουν υπηρεσίες διαχείρισης επισφαλειών. Πρόκειται για ένα μοντέλο «ενεργητικής διαχείρισης» που απέχει όμως πολύ τόσο από την ίδρυση εξειδικευμένου φορέα όσο και από την πώληση των δανείων σε distress funds.

Το πιθανότερο είναι πως θα υιοθετηθεί η πρακτική της σύστασης κοινών εταιρειών μεταξύ τραπεζών και εταιρειών διαχείρισης δανείων, όπως έχει ήδη κάνει από πέρυσι η Alpha Bank με την αμερικανο-ισπανική Aktua Soluciones Financerias (πρώην θυγατρική της τράπεζας Santander) η οποία αποτελεί τη μεγαλύτερη εταιρεία διαχείρισης «κόκκινων» δανείων στη διαλυμένη από τους πλειστηριασμούς και τα χρέη οικιστική αγορά της Ισπανίας.

Με βάση εκείνη τη συμφωνία, η Aktua Hellas επρόκειτο να χρεωθεί τη διαχείριση μη εξυπηρετούμενων στεγαστικών δανείων 5,1 δισ. ευρώ και ενός αντίστοιχου ποσού από «κόκκινα» καταναλωτικά δάνεια και κάρτες.

Στο μοντέλο αυτό τα δάνεια μεταβιβάζονται στη νέα εταιρεία ελαφρύνοντας τον ισολογισμό των τραπεζών, όμως οι τράπεζες εξακολουθούν να έχουν ενεργό ρόλο στη διαχείριση και τη διασφάλιση των δικαιωμάτων των πελατών τους και να είναι υπεύθυνες απέναντι στους πελάτες τους.

Θεωρητικά στόχος είναι η είσπραξη μέρους των δανείων με διακανονισμούς και «συναινετικές λύσεις», στην πράξη όμως οι εταιρείες αυτές θα αξιοποιούν όλες τις ευχέρειες που θα τους παρέχει το θεσμικό πλαίσιο, συμπεριλαμβανομένων των κατασχέσεων, πλειστηριασμών αλλά και της «διαγραφής» μέρους των δανείων.

Στόχος του νέου, ολοκληρωμένου πλαισίου που σχεδιάζει να εφαρμόσει η κυβέρνηση είναι με ορίζοντα διετίας όχι μόνο να ανακοπεί ο ταχύς ρυθμός αύξησης των μη εξυπηρετούμενων δανείων, αλλά να έχει εισπραχθεί ένα μεγάλο μέρος από αυτά είτε μέσω μαζικών ρυθμίσεων από τις τράπεζες σε νοικοκυριά και επιχειρήσεις είτε μέσω του ξεκαθαρίσματος των χαρτοφυλακίων από τους κακοπληρωτές είτε μέσα από την εκκαθάριση εταιρειών, τους πλειστηριασμούς και τις κατασχέσεις ή την αναδιάρθρωση ολόκληρων επιχειρηματικών κλάδων.

Στην προσπάθεια αυτή θα επιστρατευτεί κάθε διαθέσιμος μηχανισμός, όπως η Τράπεζα της Ελλάδος, το Ταμείο Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας, το Κυβερνητικό Συμβούλιο Διαχείρισης Ιδιωτικού Χρέους, οι νόμοι «Κατσέλη» για τα νοικοκυριά και «Δένδια» για τις επιχειρήσεις, οι οποίοι θα υποστούν εκτεταμένες τροποποιήσεις, ενώ δημιουργούνται νέοι όπως η -προαναγγελθείσα- Αρχή Πιστοποίησης Φερεγγυότητας των δανειοληπτών, το επάγγελμα των «διαχειριστών αφερεγγυότητας» κ.ά.

Ο νέος Κώδικας Πολιτικής Δικονομίας, που άλλαξε τα δεδομένα των πλειστηριασμών υπέρ των τραπεζών και επιβάλλει τιμή πλειστηριασμού την εμπορική και όχι την αντικειμενική αξία, καθώς και ο υφιστάμενος Κώδικας Δεοντολογίας της ΤτΕ με τα πρότυπα για τις ρυθμίσεις δανείων των νοικοκυριών θα διαδραματίσουν επίσης κομβικό ρόλο στο νέο πλαίσιο διαχείρισης των δανείων, ενώ από το 2017 θα «κουμπώσουν» στο σύστημα και οι αλλαγές στον νέο Πτωχευτικό Κώδικα.

Αυστηρότερο πλαίσιο

Επί της ουσίας το εργαλείο για την προστασία των ευπαθών ομάδων θα παραμείνει ο Νόμος Κατσέλη (Ν.3869/2010) ο οποίος εντούτοις θα αποκτήσει αυστηρότερο πλαίσιο και νέα κριτήρια ώστε να μη δίνει δυνατότητα -όπως σήμερα- να εκμεταλλεύονται τις διατάξεις του οι λεγόμενοι «στρατηγικοί κακοπληρωτές».

Στο πλαίσιο αυτό προωθούνται μεταξύ άλλων αλλαγές, όπως η θέσπιση κριτηρίων για τον διαχωρισμό μεταξύ καλόπιστων και κακόπιστων οφειλετών, η αυτόματη απόρριψη ελλιπούς φακέλου, η αξιοποίηση των στοιχείων της ΕΛΣΤΑΤ για τις «εύλογες δαπάνες διαβίωσης» προκειμένου να αποτελούν κριτήριο για τις δικαστικές αποφάσεις, η δημιουργία ειδικών τμημάτων στα Ειρηνοδικεία με αποκλειστική αρμοδιότητα τις υποθέσεις του νόμου για την επιτάχυνση των δικών κ.ά.

Επιχειρήσεις

Η διαχείριση των επιχειρηματικών δανείων θα βασιστεί στην «απόψυξη» και σε επιμέρους αλλαγές στον νόμο Δένδια (Ν. 4307/2014), ο οποίος, παρότι ψηφίστηκε πέρυσι, δεν έχει τεθεί σε εφαρμογή. Σε αυτόν προβλέπεται ότι οι μικρομεσαίες επιχειρήσεις - επαγγελματίες με τζίρο έως 2,5 εκατ. ευρώ μπορούν να επιτύχουν ρυθμίσεις δανείων και διαγραφές έως 500.000 ευρώ σε συνάρτηση με την προσωπική περιουσία του οφειλέτη και των εγγυητών, εφόσον έχει προηγηθεί ρύθμιση με τα ασφαλιστικά ταμεία και την Εφορία.

Για τις μεγαλύτερες επιχειρήσεις ο νόμος Δένδια δίνει τη δυνατότητα ταχείας εκκαθάρισης των μη βιώσιμων επιχειρήσεων με πρωτοβουλία των πιστωτών. Πιστωτές (τράπεζες και λοιποί) που κατέχουν το 40% των οφειλών έχουν το δικαίωμα να υποβάλουν αίτημα για τον διορισμό ειδικού διαχειριστή στο Μονομελές Πρωτοδικείο με σκοπό την προκήρυξη πλειοδοτικού διαγωνισμού για την ταχεία (1 έτος) εκποίηση των περιουσιακών στοιχείων της εταιρείας.

Με βάση το χρονοδιάγραμμα του προσχεδίου, οι διαδικασίες υλοποίησης του σχεδίου αντιμετώπισης των «κόκκινων» δανείων έχουν ως εξής:

■ Μέχρι τον Δεκέμβριο του 2015 οι ελληνικές αρχές θα πρέπει να έχουν εντοπίσει τους μεγαλοοφειλέτες του Δημοσίου και των τραπεζών και να ξεχωρίσουν οι βιώσιμες επιχειρήσεις από τις μη βιώσιμες.

■ Μέχρι τον Μάρτιο του 2016 θα πρέπει να έχει δημιουργηθεί το θεσμικό πλαίσιο για τη δυνατότητα άμεσης εκκαθάρισης και εκπλειστηριασμού όλων των μη βιώσιμων περιπτώσεων και μέχρι το τέλος του 2016 θα πρέπει να έχει ολοκληρωθεί η εκκαθάριση της αγοράς από τέτοιες περιπτώσεις.

■ Μέχρι το τέλος Φεβρουαρίου του 2016 θα πρέπει η ΤτΕ σε συνεργασία με πιστωτικά ιδρύματα να καθορίσει συγκεκριμένους στόχους για τη ρύθμιση δανείων, πλειστηριασμών, ύψους επισφαλειών κ.λπ.

■ Από τον Ιούνιο του 2016, οι τράπεζες θα υποχρεούνται να ενημερώνουν ανά τρίμηνο την ΤτΕ για τη συνολική εικόνα σε σχέση με τους στόχους. Παράλληλα, το ΤΧΣ θα εμπλακεί άμεσα στο θέμα των επιχειρηματικών δανείων και θα πρέπει να παρουσιάσει σχέδιο για την επιτάχυνση των αναδιαρθρώσεων μεγάλων επιχειρήσεων ή ακόμα και ολόκληρων κλάδων.

■ Εως τα τέλη Μαρτίου του 2016 η ΤτΕ θα πρέπει να αναθεωρήσει τον Κώδικα Δεοντολογίας που θα περιλαμβάνει οδηγίες για ομαδικές αναδιαρθρώσεις δανείων.

■ Μέχρι τα τέλη Ιουνίου του 2017 θα πρέπει να γίνει η αξιολόγηση της αποτελεσματικότητας του Πτωχευτικού Κώδικα, ενώ μέχρι τα τέλη Φεβρουαρίου του 2016 να έχει εισαχθεί ένα πρόγραμμα αξιολόγησης των Δ.Σ. των τραπεζών. Το ίδιο θα πρέπει να έχει γίνει και για το ΤΧΣ μέχρι τα τέλη Ιουνίου του 2016.